تفهیم نامه طراحی معماری ؛ زبان مشترک معمار و کافرما

ساده ‌سازی یک روند خلاقانه است. طراحی یعنی ساده‌سازی، و این روندِ خلاقانه متکی بر طراحی است.  لویی کان، معمار الهام‌بخش آمریکایی، مطرح کرد که فقط پس از تکمیل یک ساختمان است که شما متوجه می‌شوید باید چه چیزی را می‌ساختید. ساختمانِ تکمیل‌شده، برای مشتری و طراح دید و ادراکی را به ارمغان می‌آورد که یاد بگیرند، ساختمان بعدی باید چگونه‌باشد. این دید و ادراکِ ایجاد شده می‌تواند در قالب سندی به عنوان زبانِ مشترک میان کارفرمایان، طراحان و فعالان حوزه ساخت و ساز ایفای نقش کند و چهارچوبی برای طراحی پروژه‌های آتی فراهم سازد. چنین سندی به عنوان تفهیم نامه طراحی معماری یا اصطلاحاً دیزاین بریف ، میان معماران و فعالین این عرصه در سراسر جهان مورد‌استفاده قرار می‌گیرد. با ما همراه باشید تا در مورد مفهوم این سند، اهمیت آن و اینکه چگونه باید از آن استفاده کرد یا به تدوین آن اقدام کرد، گفتگو کنیم.

تفهیم‌ نامه طراحی معماری چیست؟

تفهیم ‌نامه طراحی سندی است که خلاصه‌ای از همه جنبه‌های خلاقانه مربوط به یک پروژه در آن گنجانده شده است. شامل جزئیاتی مهم که باید یک طراح در نظر بگیرد. این سند بر کار‌هایی تاکید دارد که باید از ابتدا تا انتهای یک پروژه انجام گیرد. اگرچه این اسناد ساده هستند، اما ضرورت آن زمانی آشکار می‌شود که موفقیت یک پروژه‌ را در گروِ دستیابی به تفاهم میان طراح و کافرما بدانیم!

به طور کلی، هرچه شرح آن مختصر‌‌تر و دقیق‌تر باشد، دستورالعمل و جهت آن نیز واضح‌تر خواهد‌بود. یک تفهیم‌ نامه، در عین اینکه دست‌تان را برای خلاقیت بازتر می‌‌گذارد، ممکن است مانع از اعمال نظر و ارائه طرح‌هایی شود که مطابق با نیاز‌‌های مشخص شده کارفرما نباشد.

چرا تفهیم ‌نامه طراحی مهم است؟

تفهیم‌‌نامه‌ طراحی از گام‌های ابتدایی یک پروژه تلقی می‌شود، و بدون وجود آن‌، شکل‎گیری و نهایی‌شدن یک پروژه سخت است.

این سند، ابزاری حیاتی برای برقراری ارتباط است که کارفرما یا کارفرمایان را قادر می‌سازد تا نتایج مطلوب از محصولِ نهایی (ساختمان) را برای معمار یا طراح توصیف کنند. بدون تفهیم‌ نامه طراحی، هیچ جهت و مسیر مشخصی وجود ندارد. و مهم‌تر از آن هیچ سابقه‌ای از اجزای پروژه اجرا شده ثبت نمی‌شود.

تفهیم‌نامه طراحی در روند توسعه پروژه، هم برای کارفرما و هم معمار، نقطه مرجع است. و در مرحله کانسپتِ فرایندِ طراحی که عموماً محلِ اختلاف نظرِ طرفین است، این سند به کمک معمار می‌شتابد : )

اساساً تفهیم ‌نامه طراحی، قرارداد معماری غیر‌رسمی بین کارفرما و معمار است. مشخص‌کردن محصوِل‌نهاییِ، معمار را قادر می‌سازد تا بر‌اساسِ محدودیت‌ها و انتظارات کارفرما، به طراحی بپردازد، که منجر‌به رضایت طرفین شود.

تفهیم‌ نامه طراحی از کجا آمده است؟

تفهیم ‌نامه طراحی می‌تواند در انواع، اشکال و اندازه‌های مختلفی باشد. و در ابتدای‌کار، ممکن است فقط یادداشت‌هایی داشته باشید که از یک جلسه یا یک ایمیل مختصر از کارفرما باشد. و بنابراین اگر چنین است، باید این موارد رسمی شود.

برخی از پروژه‌ ها، اسنادی حاویِ قوانین و ضوابط مشخص شده‌ای دارند. این اسناد در ابتدای کار با تفاهم میانِ کافرما و معمار تثبیت می‌شود و میان معمار و کارفرما تنظیم می‌شود.

نحوه استفاده از تفهیم نامه طراحی معماری

پس از توافق در خصوص تفهیم ‌نامه، این سند باید به‌عنوانِ چک لیست و نقطه مرجع، در تمامِ مراحلِ طراحی و ساخت مد نظر قرار گیرد تا مطمئن شویم که محصول نهایی (ساختمان) مطابق با نیاز کارفرما است. با این حال، برای انجام چنین کاری، ابتدا سند تفهیم ‌نامه باید خُرد شده و تجزیه و تحلیل شود تا مطمئن شویم که به طور کامل آنچه از ما خواسته می‌شود را درک کرده‌ایم.

بنابراین باید پاراگراف به پاراگراف و زیرمجموعه هایی برای سایت، برنامه، کارفرما و نوع ساخت ایجاد شود. مناطقی را که می‌توان برای کمک به توسعه پروژه مورد استفاده قرار داد، مناطق با اهمیت، مناطقی را که نیاز به وضوح دارند و موارد قابل ارائه‌ی کلی برای پروژه برجسته شود.

نحوه نوشتن تفهیم ‌نامه طراحی

یک تفهیم ‌نامه باید دارای روایت، موقعیت مکانی، یک نوع ساختمان و یک برنامه مشخص باشد.

قبل از نوشتن تفهیم نامه، ابتدا باید سایت انتخاب شود. این ممکن است شامل بازدید از مکان‌های بالقوه باشد. اگر نوع کاربری ساختمان را قبل از سایت انتخاب کنیم، ممکن است روی این موضوع تأثیر بگذارد، زیرا شما باید سایتِ مربوط به نوع ساختمان را انتخاب کنید. اگر محلی در نزدیکی آن وجود داشته باشد، انتخاب محلی برای ساختن تئاتر چندان مهم نیست.

اما با فرض اینکه نوع ساختمان هنوز انتخاب نشده است، پس از انتخاب یک سایت، باید تحقیق کنید که مناطق نزدیک و اطراف به چه چیزهایی نیاز دارند و از آنها سود می‌برند. یعنی مسکن بیشتر، یک مدرسه و…

‌سپس روایت باید اطلاعات اولیه پروژه را دنبال کرده و ارائه دهد، اینجاست که کارفرما و کاربران نهایی ساختمان‌ها مطرح می‌شوند و شما باید اطلاعاتی در مورد اینکه چه کسی هستند و چرا به چنین ساختمانی نیاز دارند، ارائه دهید.

سرانجام، باید در مورد محل اقامت و برنامه ساختمان‌ها تحقیق شود تا فضاهای مورد نیاز و اندازه‌های لازم را مشخص کنید. شما باید خود را جای کارفرما قرار دهید.

تفهیم نامه را طراحی کنید

​هر بخش باید شامل موارد زیر باشد:

سایت: مکان، دسترسی، دلایل انتخاب، جنبه‌های بهداشتی و ایمنی، عناصر اصلی یا ویژگی‌هایی که باید حفظ شود.

نوع ساختمان: اندازه، کاربری و مشخصات جمعیتی

روایت: کارفرما چه کسی است و چرا آنها می‌خواهند پروژه را تهیه کنند

برنامه: محل اسکان، اندازه‌ها / مناطق، موارد تخصصی

آماده برقراری ارتباطی اصولی تر با کرفرما هستید؟

تحریریه کانون معماران و شهرسازان تفهیم‌نامه طراحی معماری‌ای تدوین کرده‌است که می‌توانید برای شروعِ کار از آن استفاده ‌کنید: تفهیم نامه طراحی معماری – چک لیست

منابع: canva.com | archisoup.com

صبا فخری – رضا دهقان