آینده آموزش معماری و جایزه جهانی پریتزکر

حتما شما نیز متوجه تغییرات گسترده‌ی جهانی در عصر ارتباطات و تکنولوژی‌های مدرن شده‌اید. تکنولوژی‌های جدید و گسترش آن‌ها بر روی رویه‌های سنتی و حتی حوزه‌های جدید کسب‌و‌کار تاثیر گذاشته است. شاید به عنوان یک معمار که به آینده‌ی شغلی خود اهمیت می‌دهد، سوالاتی در این خصوص برایتان مطرح شده باشد. سوالاتی نظیر اینکه: چه چشم‌اندازی را می‌توان پیش‌بینی کرد؟ چطور می‌توان بقای حرفه‌‍ای خود را حفظ کرد؟ چه تغییرات اساسی در آموزش معماری ممکن است ایجاد شود؟ در رقابت‌های بین المللی چه شاخصه‌هایی اهمیت خواهند داشت؟

ما در مجموعه‌ی مصاحبه با معماران و شهر سازان کارآفرین، با دانش‌آموختگان برجسته‌ی این رشته‌ها که مسیر شغلی متفاوت‌تری نسبت به روند متداول جامعه دنبال کرده‌اند، آشنا میشویم؛ و می‌آموزیم که چگونه ایده‌ها را در زمینه‌ی معماری و شهرسازی و فراتر از آن در کارهای خلاقانه‌ی خود به‌کارببریم. در ادامه با ما همراه باشید.

مقاله‌ی پیش‌رو مصاحبه‌ای با “Martha Thorne”، رئیس مدرسه‌ی معماری و طراحی “IE”[۱] و مدیر اجرایی جایزه‌ی پریتْزْکِر[۲]، است. عقاید یک فرد حرفه‌ای درخصوص نقش معماری، در دنیایی که به سرعت در حال رشد و شهری شدن است. صحبت‌هایی نظیر اینکه، آینده‌ی آموزش معماری به چه سمتی خواهد رفت؟ همچنین “Martha” توضیح می‌دهد که چرا معماران باید فرای طراحی ساختمان فکر کنند؟ در جهت پرورش روحیه‌ی کارآفرینی به منظور ایجاد نوآوری در خلق محیط، چه مهارت‌هایی نیاز است؟ او همچنین عقایدش را در مورد پروسه‌ی داوری جایزه‌ی پریتْزْکِر، نیز به اشتراک گذاشته است. چه مهارت‌های کلیدی، داوران جوایز پریتْزْکِر را جذب می‌کند؟

حرفه‌ی معماری، امروز در چه جایگاهی قرار دارد؟

لازمه‌ی صحبت در مورد آینده، آگاهی از جایگاه کنونی معماری است. امروز، ما در حوزه‌ی معماری لب مرز قرار گرفته‌ایم. در نقطه‌ای که این حرفه در حال تغییر است و یا، باید تغییر کند. با نگاه به دوره‌هایی در طول تاریخ، موقعیت‌های مشابهی را می‌توانیم ببینیم. انقلاب صنعتی و تاثیرات آن در معماری، یکی از این تغییرات است که در گذشته، اتفاق افتاده است. امروزه، “جهانی شدن” بدترین فشار و بهترین واقعیت است که ما باید با آن مواجه شویم. امروز، معماران با محدودیت‌های جغرافیایی، محدود نمی‌شوند، بلکه از آن‌ها درخواست می‌شود که بین المللی شوند. این‌ها دلایلی برای لزوم ایجاد تحولات در شرکت‌های معماری هستند. یک معمار امروزی، نمی‌تواند بگوید که من فقط قرار است برای شهر یا کشور خودم طراحی کنم.

امروز، با چه تغییراتی در حرفه‌ی معماری رو به رو هستیم؟

در گذشته، برای اجرای پروژه‌های معماری، سلسه مراتبی وجود داشت. معمار در راس هرم قرار می‌گرفت و ایده را ارائه میداد. ایده در اختیار مهندس قرار می‌گرفت و مهندس هم آن را با متخصصان در میان می‌گذاشت. به این ترتیب، نهایتا یک ساختمان ساخته میشد. با روی کار آمدن تکنولوژی و “BIM”[۳]، پروسه‌ی ساخت از حالت سلسله مراتبی به شکل روابط همکارانه، درآمده است. به این منظور، معماران به مهارت‌های جدیدی نیازمندند. یک چالش سریع دیگر هم که ما با آن مواجه هستیم. تمایلات جهانی به شهر نشین شدن، است. در گذشته، معماران تدوین کنندگان ساختمان‌ها بودند. امروزه، معماران باید فرای مرزهای ساختمان‌هایی که خلق می‌کنند، بروند. آن‌ها باید با مسائلی در خصوص شهری شدن سریع، دست و پنجه نرم کنند. این جدیدترین پدیده است که ما را وادار می‌کند تا در خصوص نقش معماری در اجتماع تجدیدنظر کنیم.

چگونه در مدرسه‌ی “IE“، افراد را برای مواجهه با چالش‌های جدید در آینده، آموزش می‌دهید؟

برنامه‌ی مدرسه‌ی معماری و طراحی “IE”، توسط وزارت آموزش کاملا موردتائید قرار گرفته‌است. وزارت، طرح کلی دقیقی را برای پوشش دروس مرتبط با پلی تکنیک، ارائه کرده است. کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم، استفاده از رویکرد مبتنی بر تمرین، کارهای گروهی بیشتر و یادگیری تلفیقی است. روشی که ما تدریس می‌کنیم، تقریبا منحصربفرد است. برای مقاطعی مانند، کارشناسی ارشد فوق حرفه‌ای، ما حوزه‌های جدید دانشی که برای معماران مهم هستند، اضافه کرده‌ایم. این حوزه‌ها براساس چگونگی تاثیر تکنولوژی بر رفتارهای ما و چگونگی درک معماران از فضا، رفتارها و تکنولوژی، تدوین شده‌اند.

ما فرصت یادگیری واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و سایر  مباحث مرتبط با تکنولوژی مورد علاقه‌ی معماران را فراهم کرده‌ایم. ورود به این زمینه‌ها، بستر را برای فرصت‌های شغلی جدید فراهم می‌کند. مباحثی مانند بستر ارتباط با معماری فضای سبز تا طراحی بازی‌های کامپیوتری را نیز مهیا خواهیم کرد. ما یک دوره‌ی کارشناسی ارشد برای توسعه‌ی مشاور املاک داریم که شامل درک و مطالعه‌ی شهر می‌شود. برای برنامه‌های مدیریتی که جزو دروس مدرسه‌ی کسب‌و‌کار است، مباحث طراحی را تدریس می‌کنیم. مدرسه‌ی کسب‌و‌کار نیز، به ما روش کارآفرینی، استراتژی‌های کسب‌و‌کار و محیط اقتصادی را می‌آموزد.

آیا به نظر شما، امروزه خلا دانشی در آموزش معماری، وجود دارد؟ چالش‌ها چه هستند و مدرسه‌ی معماری باید به چه صورت تکامل یابد؟

قطعا تکنولوژی آینده در مواردی غیر قابل پیش‌بینی است و تاثیر روشنی بر روی ساخت و ساز، خواهد داشت. این همان‌جایی است که ما باید خود را با آن وفق دهیم. من حتی فکر می‌کنم که شیوه‌های معماری همین چند سال پیش، امروزه با بیش‌تر بخش‌های جامعه، کم‌تر ارتباط دارد. بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی و استقرار ۲۵درصد از جمعیت جهان در سکونتگاه‌های غیررسمی دغدغه‌ای برای طراحان امروزی هستند. در چنین شرایطی، نمی‌توان از شیوه‌ی آموزشی استاندارد ساخت یک ساختمان زیبا، برای یک کارفرمای شخصی، حمایت کرد. طراحی برای اقلیت، نمی‌تواند تنها الگوی ارزشی باشد که حرفه‌ی ما به جامعه می‌افزاید.

معماری، قدرتی بیش از این دارد. معماری حتی قدرت ایجاد تحول در جامعه و همکاری با فضاهای شهری را دارد. مگر اینکه ما، به دانشجویان بگوییم که نقش آن‌ها خدمت‌رسانی به اقلیت است. من متقاعد شده‌ام که افراد جوان تمایل دارند که دنیا را تغییر دهند. آن‌ها نسبت به تغییرات اقلیمی، دموکراسی و قدرت تحمل، نگران هستند. من در آخر هفته‌ی گذشته، با برنده‌ی اخیر جایزه‌ی پریتْزْکِر، ” Arata Isozaki”، صحبت کردم. او گفت : “Martha”، همه چیز معماری است و معماری، همه چیز است. من نیز با او هم عقیده‌ام. ما یک چالش بزرگ برای برقراری ارتباط با جامعه، داریم. متاسفانه مردم وقتی به معماری فکر می‌کند، فقط به یاد بناها و یادبودها می‌افتند.

یکی از حوزه‌ی مورد تمرکز “IE“، روحیه‌ی کارآفرینی است. نظر شما در مورد ادغام معماری و کارآفرینی چیست؟

در این مدرسه‌، ما کارآفرینی را در مفهوم گسترده درک می‌کنیم. ما دنبال فرصت‌هایی هستیم که مردمِ دیگر، از دست داده‌اند. دنبال فرصت‌ها در جاهایی هستیم که مردم آن‌ها را به عنوان چالش می‌بینند. حتی ما از دانشجویان سال اولی نیز می‌خواهیم که از یک طرز تفکر کارآفرینی پیروی کنند. از آن‌ها می‌خواهیم که چرایی مسائل را بپرسند. من در شهرهای هوشمند، سمینار تدریس می‌کنم و این طرز تفکر کارآفرینی از اولین روز کلاس، شروع می‌شود. وقتی دانشجویان درمورد مقاله‌ای که خوانده‌اند، صحبت می‌کنند، من از آن‌ها می‌پرسم که چه کسی مقاله را نوشته است؟ نقطه نظر آن‌ها چه بود؟ چه انگیزه‌ای پشت آن وجود داشت؟ ذهنیت انتقادی، بخش عمده‌ای از روحیه‌ی کارآفرینی را تشکیل می‌دهد. بخش دیگر، راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار جدید و یا توجه به یک شیوه‌ی کار جدید است.

من فکر می‌کنم که دانشجویان ما، به شیوه‌ی تفکر کارآفرینی نیاز دارند. چرا که شرکت‌های سنتی معماری ممکن است به آن شیوه‌ای که ما آن‌ها را تصور می‌کنیم، دیگر وجود نداشته باشند. “UN Studio and Ben van Berkel”، کمپانی‌های جدیدی را حول محور معماری سنتی، تاسیس کرده‌است. معماران “Shop”[۴]، نه تنها از معماری بلکه از تکنولوژی و فناوری ساخت و ساز نیز برخوردارند. من امیدوارم دانشجویان “IE”، از طریق دروس کارآفرینی ما را به فراسوی مرزها ببرند. ولی این یک پروسه‌ی سخت است. شما باید استراتژی‌ها را بدانید، بازار را بسنجید، گردش پول را درک کنید و از پس بازاریابی برآیید. شما باید خیلی چیزها بدانید، نه اینکه فقط چطور یک طراح موفق شوید. ما در این مدرسه، سعی می‌کنیم که آن‌ها را بیاموزیم.

شما سابقه‌ی طراحی شهری را نیز دارید. شهرها تمرکز اصلی کارآفرینان فناوری با هدف جلوگیری اخلال در محیط ساخته شده، هستند. در مورد نقش معماری و طراحان در این زمینه، چه فکر می‌کنید؟ طراحی چه تاثیر و قدرتی دارد و این حرفه برای جلوگیری از اخلال، چه کاری باید انجام دهد؟

“Alphabet”، یکی از شرکت‌های گوگل است که در رقابتی برای ساخت آبنما در تورنتو، برنده شده بود. این شرکت‌های جدید،  شهر را به عنوان مکانی برای کارآفرینی می‌بینند. این خوب است که ما شهر را به مثابه‌ی جایی برای کسب ثروت ببینیم. شهر جایی است ‌که ما نوآوری می‌کنیم، چیزهای جدید را تجربه می‌کنیم، آموزش می‌بینیم و مردم را گرد هم می‌آوریم. من مخالف پول درآوردن نیستم. مشکلی که وجود دارد این است که ، رهبران اکثر شرکت‌های خصوصی، روش بسیار مشخص و عینی دارند. آن‌ها می‌گویند : این تکنولوژی را پیاده کنید تا این محصول را بفروشید. اطلاعات جمع‌آوری کنید و ایده را ارزیابی کنید. اما نکته اینجاست که بدون همکاری دولت و دانش افراد متخصص مانند معماران و طراحان، عملیات اجرایی ناقص خواهند بود.

شهرهای هوشمند و وسایل نقلیه‌ی خودران را در نظر بگیرید. معماران و طراحان شهری در این بحث، کجا قرار گرفته‌اند؟ مردم از کجا سوار و پیاده می‌شوند؟ چگونه ما علامت‌گذاری شهر را تغییر خواهیم داد؟ مساله فقط وسایل نقلیه‌ی بدون سرنشین نیست. این خودرو ها قطعا برروی تمام چیزهای اطراف خود، تاثیر خواهند گذاشت. من خودم با اتومبیل‌ام مشکل دارم. من یک خودروی الکتریکی دارد وصدای آن به قدری کم است که مردم نمی‌شنوند. این یک تاثیر منفی است. مردم متوجه آمدن من نمی‌شوند و این ممکن است منجر به ایجاد تصادفات بیشتری شود. چطور باید این مشکل را حل کرد؟ این یک اشکال طراحی است و جای خالی طراحان حوزه‌های مختلف اینجا، نمایان می‌شود.

تاثیر مثبت خودرو الکتریکی نیز این است که شهرهای ما از سکوت و آرامش بیشتری برخوردار خواهند بود. اما آیا اگر سکوت بیشتر شود و ما پنجره‌ها را باز کنیم، نماسازی شهری تغییر نخواهد کرد؟ هر تغییری می‌تواند عواقبی را برای صنعت ساخت و ساز داشته باشد. معمولا به جای صحبت در مورد جایگاه شارژ ماشین‌ها و تغییرات مسیر، فقط درمورد ماشین‌های الکتریکی صحبت می‌شود. معماران و طراحان، مهارت‌های لازم و موردنیاز برای این سوالات را دارند و همکاری بین طراحان لازم است.

شما مدیر اجرایی جایزه‌ی پریتْزْکِر، هستید. اخیرا “Arata Isozaki“ را به عنوان برنده‌ی سال ۲۰۱۹، اعلام کرده‌اید. لطفا در مورد پروسه‌ی انتخاب برنده به ما بگویید. معماران باید چه شاخصه‌هایی را داشته باشند تا مورد توجه داوران قرار بگیرند؟

در طول سال، من نامزدهایی را برای جایزه‌ی پریتْزْکِر، از سرتاسر دنیا، دریافت می‌کنم. تمام معماران دارای مجوز، می‌توانند اسمی را از طریق ایمیل برای من ارسال کنند. اگر معمار برای من یا داوران شناخته شده نباشد، لیستی از کارها و رزومه‌اش را هم ارسال می‌کنند. این‌ها نامزدهای معرفی‌شده هستند، پروسه کاملا باز است و هیچ فرمی برای پر کردن وجود ندارد. کار راحتی است، فقط کافیست یک ایمیل برای من ارسال کنید. البته نامزدهایی که خود برای نامزدی درخواست کنند نیز وجود دارند.

 از آگوست تا اوایل سپتامبر، من حدود ۲۵۰ ایمیل به متخصصان معماری در سراسر دنیا، ارسال می‌کنم. آن‌ها می‌توانند بلاگر، کتابدار، موزه‌دار و یا از میان برندگان سابق باشند. من از آن‌ها می‌پرسم که چه کسی را برای جایزه‌ی سال بعد، پیشنهاد می‌کنید؟ هدف جایزه‌ی پریتْزْکِر، در وهله‌ی اول، نمایش هنر معماری و در وهله‌ی دوم، خدمت مداوم به بشریت است. داوران مستقل و فقط نماینده‌خود هستند. آن‌ها نماینده‌ی هیچ شرکت یا سازمان دیگری نیستند. ما تعداد زیادی از نامزدها را دریافت می‌کنیم. داوران به صورت چهره به چهره با آن‌ها ملاقات می‌کنند و در مورد ساختمان‌ها و معنای آن‌ها صحبت می‌کنند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا به نتیجه‌ای برسند که مناسب‌ترین پیام را در بر دارد.

در مورد کار  “Isozaki”، هیچ‌کس نمی‌تواند نفی کند که او یک معمار برجسته است. او دهه‌ها فعالیت کرده است. نمونه‌های باورنکردنی از کارهای او در سرتا سر جهان وجود دارند. علت برنده شدن او از نظر من به دلیل تحقیقات عمیق او در مورد معماری‌ و تجربیات آوانگارد او بود. او به جای پیروی از مدهای زودگذر، به دنبال ایجاد تحولاتی در ژاپن بود. ساختمان‌های او پست‌مدرن‌تر بودند یا به طور مستقیم با تکنولوژی سر و کار داشتند. هیچ‌چیز او را راضی نمی‌کرد و او همیشه به دنبال چیز جدیدی بود. این همان چیزی است که داوران به خاطرش از او قدردانی کردند. او، اولین معمار ژاپنی است که گفت و گوی عمیقی را بین غرب و شرق ایجاد کرده است. این در خلال مشکلات سیاسی در سرتاسر جهان، اتفاق افتاد. داوران به دنبال معماری بودند که گفت و گو را ترویج دهد و سعی کند به معانی عمیق‌تری برسد.

 اخلاق سخاوتمندانه‌ی او نیز تاثیرگذار بوده است. “Isozaki” شخصی است که همیشه با معماران جوان سازگاری می‌کند. به اعتقاد من، او زمانی که زاها حدید در مسابقه‌ی هنگ کنگ برنده شد، در هیئت داوران حضور داشت. او در دعوت کردن معماران جوان از سرتاسر جهان برای ساخت و ساز در ژاپن، ابتکار عمل داشت. او فردی است که از استعدادهای جوان، حمایت می‌کند و این سومین دلیل برای انتخاب او توسط داوران بود. داوران یک هفته با همدیگر سفر می‌کنند تا ساختمان‌های معماران نامزد شده را ببینند. آن‌ها هیچ معماری را بر اساس عکس، انتخاب نمی‌کنند. آنها می‌خواهند نمونه‌ای از کار افرادی را که ارزیابی می‌کنند را، تجربه کنند. این یکی از جنبه‌های خاص پریتْزْکِر است.

شما یکی از بزرگترین طرفداران گسترش معماری و طراحی در همکاری بین رشته‌ای هستید. ما می‌توانیم آینده‌ی شغلی معماران سنتی را مطابق مباحثی که صحبت کردیم، رقم بزنیم. به نظر شما جایزه‌ی  پریتْزْکِر، چگونه تکامل خواهد یافت؟

به نظر من آن هم قدری تغییر خواهد یافت. در چند سال‌ اخیر، این جایزه فقط به یک نفر تعلق می‌گیرد. سه سال پیش، جایزه به سه نفر که باهم همکاری نزدیکی داشتند، تعلق می‌گرفت و این، دگرگونی را نشان می‌دهد. یکی از برندگان از کشور شیلی، “Alejandro Aravena“، به دلیل همکاری‌اش با خانه‌سازی و مسکن اجتماعی برای ما جالب بود. کار او نه فقط از نظر معماری بلکه از نظر  تاثیری که بر روی معماران داشت، باارزش بود. یکی دیگر از برندگان، “Shigeru Ban” بود. کسی که پناهگاه‌هایی برای بعد از فجایع با چوب و مقوای ضخیم قوطی‌ها، طراحی می‌کرد.

نکات کلیدی پریتْزْکِر، نمایش هنر معماری و خدمات‌رسانی به بشریت است. طبق تجربه‌، من فکر نمی‌کنم قانون‌ها عوض شوند. این اتفاق نخواهد افتاد که تصمیم بگیریم تا امسال ما جایزه را به یک مهندس می‌دهیم. سال بعد به یک معمار منظر و سالی دیگر به یک متخصص تکنولوژی جایزه تعلق بگیرد. اما من امیدوارم که داوران، مرزها را به عقب برانند و گسترش دهند.

شما همچنین در زمینه‌ی حمایت از نقش زنان در معماری، مشارکت می‌کنید. فکر می‌کنید امروزه چه چالش‌هایی برای معماران زن وجود دارد؟ و چه چیزهایی باید تغییر کنند؟

ما قطعا به زنان بیشتری در جوایز معتبری نظیر پریتْزْکِر، نیاز داریم. این جوایز ثابت کرده‌اند که زنان تاثیر بسیار زیادی دارند. برای ایجاد تغییرات قابل توجه، باید آن را در یک سطح حرفه‌ای، مداوم و شرکت به شرکت انجام دهیم. چیزی که ما نیاز داریم این است که شرکت‌ها برابری را تقویت کنند. آن‌ها باید متعهد به سیاست‌های استخدام و ارتقا، حقوق و زمان انعطاف پذیر باشند. برخی شرکت‌ها فوق العاده هستند، چرا که کارمندان خود را تشویق می‌کنند که داوطلبانه مشارکت کنند. تغییر حتی می‌تواند به معنی کار داوطلبانه و اختصاص زمان برای آموزش و کمک کردن به افراد، باشد.

امیدواری‌های خوبی در این زمینه وجود دارد. در استرالیا، ائتلافی از شرکت‌ها وجود دارد که مردان حقوق برابر را در محیط کار، رعایت می‌کنند. “AIA”[۵] با هدف ایجاد برابری و عدم تبعیض در آمریکا به‌وجود آمده است. دست‌یابی به برابری همچنین در زمینه‌ی آموزشی نیز مهم است. بعضی مواقع تبعیض‌های نامحسوسی مانند عدم استخدام زنان به تعداد کافی، وجود دارد. گاهی نیز مسائلی مانند تدریس تاریخ توسط زنان و تدریس دروس سازه توسط مردان، آشکار هستند. محیط آموزشی باید برابری را فرهنگ‌سازی کند.

نظر شما در مورد آینده‌ی شهرها و محیط‌های ساخته شده چیست؟ آن‌ها چگونه می‌توانند ارتقا یابند و چه چیزی همچنان برای شما الهام‌بخش است؟

شهرها همیشه برای من الهام‌بخش هستند. من در یک شهر زندگی می‌کنم. من نمی‌توانم زندگی در جایی دیگر به جز یک شهر بزرگ را تصور کنم. شهرها انرژی‌ها و فرصت‌های زیادی در جنبه‌های فرهنگ، تحصیل، مردم و غذاها دارند.  “Madrid” یک شهر امن است و تغییرات و پیشرفت‌های قابل توجهی برای وسایل نقلیه‌ی عمومی صورت گرفته است. این به بسیاری از مردم در زمینه‌ی جابه‌جایی کمک کرده است. سیستم یکپارچه‌ی حمل و نقل عمومی، واقعا عالی کار می‌کند و از نظر هزینه نیز مقرون به صرفه است.

تغییر دیگری که من در “Madrid” دیده‌ام، در مورد رودخانه است. در گذشته یک رودخانه‌ی کثیف در شهر وجود داشت. امروز، به لطف تعدادی از زیرساخت‌های عمومی مهم، رودخانه تبدیل به یکی از منابع تامین شهر شده‌است. این تغییرات باعث ارتقا محیط طبیعی، کیفیت هوا و ارزش و قیمت خانه‌های اطراف رودخانه شده است. من دوستدار شهرها هستم چرا که آن‌ها قابلیت تغییر دارند. ما نباید وضع موجود را بپذیریم. من می‌توانم بگویم که امید و خوش‌بینی درخصوص تغییر شهرها، چیزی است که من را عاشق آن‌ها کرده است.

منابع:

archipreneur.com

pritzkerprize.com

صبا سفیری

پی‌نوشت:

[۱]  نام یک موسسه خصوصی در مادرید اسپانیا که بیشتر درمورد دوره‌های کارآفرینی و کسب‌و‌کار شهرت دارد. این موسسه در سال ۱۹۹۱ میلادی، جایزه‌ی افتخاری خود را به “بیل گیتس”، بنیانگذار شرکت اپل، تقدیم کرد.

[۲]Pritzker prize، جایزه‌ی نوبل معماران

[۳] Building Information Modeling، نمایش دیجیتالی اجزای فیزیکی، عملکردی و پروسه‌ی اجرایی یک فرآیند مهندسی طراحی شده نظیر ساختن یک ساختمان

[۴] نام یک شرکت معماری در منهتن آمریکا

[۵]American Institute of Architects