سرنوشت ماکت معماری ؛ ماکت های گمشده‌ی تاریخ، کجا می‌روند؟
سالانه هزاران ماکت معماری توسط دانشجویان معماری و متخصصان این حوزه در سراسر جهان ساخته می‌شوند. ماکت ها نمادی ساخته‌شده از یک رویا یا چشم‌انداز هستند. آنها می‌توانند ابزاری برای یادگیری یا تندیسی نمادین یا یک دارایی ارزشمند باشند. اما در عصر واقعیت‌های مجازی و مدلسازیهای دیجیتال، ماکت ها به معما و یادگاری نشسته در غبار تبدیل می‌شوند. با این حال، ما همچنان به ساختنشان ادامه می‌دهیم! آن تصویر معروف زمین از فضا را تصور کنید با نمایی از ماکت های معماری ساخته‌شده در گوشه‌گوشه‌ی آن. حال، این سوال مهم پیش می‌آید.. آن همه ماکت ساخته شده، حالا کجا هستند؟ ماکت ها بعد از پایان زندگی‌شان درفضای کار و دانشگاه به کجا می‌روند؟ یا بهتر است بپرسیم، کجا باید بروند؟ در این نوشتار به جنبش استفاده‌ی مجدد از ماکت ها می‌پردازیم؛ به رویاهایی می‌توانند دوباره جان بگیرند و زندگی تازه‌ای را شروع کنند.
ماکت معماری ؛ از رویا تا واقعیت
می توانید گورستانی از ماکتهای معماری را در نظر بگیرید. ماکت ها می‌توانند محصول یک معمار یا دانشجوی معماری باشند؛ از پروژه‌ای که هرگز تحقق پیدا نکرد یا آغاز نشد. محصولی که پس از ساخت در یک دفتر معماری خاک می‌خورد تا زمانی که دیگر قابل استفاده یا تعمیر نباشد. با فرارسیدن تاریخ انقضای ماکت‌ها، این محصولات، ناباورانه دور انداخته می‌شوند و به خیل عظیم زباله‌ها می‌پیوندد؛ زباله‌ی رویاهای ازدست‌رفته.
ماکت معماری ؛ از زباله تا تحقق یک رویا
نادیده گرفتن تمام اشکها و عرقها و خون‌های ریخته‌شده حین برش دادن و ساختن ماکت‌ها واقعا مایوس‌کننده است. تصور کنید اگر راهی به جز دور انداختنشان باشد، چه خواهد شد؟ اگر راهی برای تغییر سرنوشت این مدلهای معمایی و کوچک از جهان واقعی در جهت تحول زندگی دیگران بیابیم، چطور؟ بنیاد Marte[۱] در تلاش برای یافتن پاسخی برای این سوال است. این بنیاد با جمع آوری ماکتهای منقضی‌شده برای استفاده مجدد توسط کودکان، به آنها زندگی دوباره‌ای می‌بخشد. این پروژه‌ی اجتماعی امیدبخش، نوید آینده‌ای روشن را با جان‌بخشیدن دوباره به ماکت‌ها و بازگرداندن‌شان به چرخه یادگیری می‌دهد.
بنیاد Marte و ماکت‌ها بعد از ارائه
انریکه لیاتاس[۲]، نماینده‌ی بنیادMarte و جنبش بازیافت ماکت های معماری درباره‌ی ایده‌ی شکل‌گیری این جنبش توضیح می‌دهد. او می‌گوید: «در سال ۲۰۱۵، کار خود را در نقش یک مدرس معماری در پرو از سر گرفتم. در این زمان، با تعداد زیادی از ماکت ها مواجه شدم که پس از استفاده به عنوان ابزار یادگیری کنار گذاشته می‌شوند. این ماجرا تاثیر زیادی بر من گذاشت. در همان سال، با همراهی گروهی از دانشجویان و داوطلبان این جنبش اجتماعی را شروع کردیم. به این ترتیب کار جمع‌آوری ماکت ها و اهدا به کودکان آغاز شد.»
جشن کریسمس در Villa Maria del Triunfo، سال ۲۰۱۵
اولین کار این بنیاد، با اهدای حدود ۳۰ ماکت به سکونتگاهی واقع در منطقه‌ی ویلا ماریا دل ترینفو آغاز شد. این بنیاد می‌خواست جشن کریسمس را با اهدای شکلات به کودکان این منطقه جشن بگیرد. اما وقتی با بیش از ۷۰ کودک مواجه شد، تصمیم گرفت که میزبانی چند مسابقه و بازی را به عهده بگیرد. جایزه این بازی‌ها و مسابقات، ماکت های معماری بود.
«دیدن شادی و اشتیاق کودکان برای داشتن یک ماکت، نقطه‌ی عطف کار ما بود. ما شاهد توانایی کودکان در تصور و تغییر شکل این مدلها از طریق بازی‌های مختلف بودیم؛ بازی‌هایی مانند یک مسیر مسابقه، خانه ای برای عروسک‌ها و قلعه ای برای قهرمان‌ها!… »
پناهگاه‌هایی برای روز فرهنگ آفریقایی-پرویی، سال ۲۰۱۶
سال بعد، به عنوان یک پروژه‌ی دانشگاهی در یک کارگاه معماری، مجموعه‌ای از پناهگاه‌های مقوایی ساخته شد. این سازه‌های مقوایی، سرانجام به یک مراسم بزرگداشت فرهنگ آفریقایی در پرو اهدا شدند. در این رویداد، تجربه‌های اندوخته‌ی این بنیاد به کارگرفته شد تا کودکان و نوجوانان مستقیما درگیر بازی گردند. بنابراین، پناهگاه‌های مقوایی به ۱۰۰ قطعه از یک پازل تبدیل‌شدند تا در محل بازی دوباره سرهم و ساخته شوند. این ماکت ها حالا دیگر به گفته کودکان «خانه‌های پازلی» بودند.
جشن کریسمس برای کودکان دارای اوتیسم، سال ۲۰۱۶
یکی دیگر از رویدادهای موفق با مشارکت بنیاد Marte، جشن کریسمس سال ۲۰۱۶ برای کودکان مبتلا به اوتیسم بوده است. این رویداد توسط سازمان مردم‌نهاد «جامعه اوتیسم آمریکای لاتین» برگزار شد. در این جشن، ۵۰ ماکت اهدایی توسط دانشجویان از دانشگاه‌های مختلف لیما در پرو ارائه شد. در این جشن، کودکان وارد می‌شدند، با ماکت‌ها مواجه می‌شدند و بازی به دلخواه آنها شروع می‌شد. نحوه قرارگرفتن ماکت ها در زمین و روش استفاده از آنها نیز توسط کودکان انتخاب می‌شد. در پایان این رویداد، کودکان می‌توانستند به همراه والدین خود، ماکت ها را به خانه ببرند. تماشای ارتباط کودکان با مدلها و ماکتهای مختلف یک تجربه‌ی شگفت‌انگیز بود.
ماکت ها چگونه زندگی دوباره‌شان را از سر می‌گیرند؟
اعضای بنیادMarte در ابتدای شروع پروژه، نمی دانستند این جنبش چه تاثیری درکودکان خواهد گذاشت. همچنین تصوری از مشارکت سخاوتمندانه دانشجویانی که ماکت های خود را برای اهدا می‌آوردند، نداشتند. این بنیاد با هدفی اجتماعی و مأموریت تاثیرگذاری و آگاهی بخشی از طریق بازیافت، کار خود را شروع کرد. آنها امیدوارند در آینده، هزاران ماکت ساخته شده برای یادگیری آکادمیک و حرفه‌ای در دانشگاه‌ها، موسسات، مدارس و دفاتر طراحی بتوانند زندگی دومی داشته باشند. فرمول کار این بنیاد ساده است: مدلها را دریافت کنید، با انجمن‌ها یا سازمان‌ها برای هماهنگی اهدا تماس بگیرید، مدلهای اهدایی را به دست کودکان بدهید و تمام!
ماکتت را هدیه کن!
در زمانه‌ی مصرف‌گرایی، چیزهای بسیاری بدون نیاز واقعی، خریداری می‌شوند؛ درحالی که بدون استفاده باقی می‌مانند. توجه به اینکه این کالاها می‌توانند مورد استفاده مجدد قرار گیرند، ما را به نگاهی با رویکرد پایداری سوق می‌دهد. دانشجویان معماری، به عنوان بیشترین آفرینندگان ماکت های معماری تنها با ساختن این مدلها و شاهکارهای حجمی نمی آموزند. بخشی از آموزش معماری، نه در کلاس‌های دانشگاهی، بلکه در جریان تبدیل مقیاس‌های کوچک به مقیاس‌های واقعی اتفاق می‌افتد.
شاید زمان آن رسیده باشد که به زندگی دوباره رویاها و مدل‌هایی که دور می‌اندازیم بیندیشیم. شاید وقت آن است که ما نیز به جنبش «ماکتت را هدیه کن» بپیوندیم.
# اهدای_ماکت
مطلب پیشنهادی:
منبع: archdaily.com
ثمینه علیزاده اشرفی
[۱] Fundación Marte
[۲] Enrique Llatas
در اینستاگرام با همراه باشید
مجموعه اصول ارتباطی معمار و کافرما از تفاهم تا قرارداد
جستار هایی در حوزه معماری و کارآفرینی
کتاب کافرما ها پرواز نمی‌کنند!
