آجر در معماری و تاثیر آن در شهر‌های آینده ما
اختصاصی کانون معماران: آجر نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان مورد توجه بوده است. علل این توجه، ویژگی‌های این ماده به عنوان یکی از مصالح ساختمانی پرکاربرد است. مهم‌ترین ویژگی آن به عنوان ماده‌ای در زنجیره‌ی انرژی پایدار، سازگاری با محیط زیست و قابلیت ذخیره‌ی گرماست. علاوه‌بر این عمر طولانی این ماده موجب بالارفتن عمر بنا و به طبع آن صرفه‌جویی در مصرف مصالح ساختمانی می‌شود. آجر در برخی کشورها مانند ایران، به علت فراوانی خاک به عنوان ماده‌ی اولیه‌ی آن، زمینه‌ی فرهنگی نیز داشته است. بنا بر این ویژگی‌ها پیش‌بینی می‌شود که آجر در طراحی آینده معماری دنیا سهم بسزایی داشته باشد.
آجر در معماری ساخت پروژه‌های برگزیده‌ی مسابقات سالانه‌ی بزرگ‌ترین جایزه‌ی جهان برای معماری و محصولات ساختمانی (A+Awards)، طی ۲۰۱۳-۲۰۱۹ استفاده شده‌است. اگر به آجر در معماری علاقه‌مندید، تا پایان متن همراه باشید تا با این پروژه‌ها آشنایی پیدا کنید.
کافه اسپریس در تهران
کافه اسپریس در تهران به وسیله‌ی شرکت طراحی هوبا (Hooba design) و در سال ۲۰۱۴ طراحی شد. معمار این پروژه هومن بالازاده است که از جمله معماران جوان ایران محسوب می‌شود. این کافی‌شاپ در خیابان استاد نجات‌اللهی و روبه‌روی سازمان مرکزی صنایع دستی قرار دارد. انتخاب آجر به علت هویت‌سازی آن برای بنا براساس معماری سنتی ایرانی بوده است. طراحانْ آجر را به گونه‌ای به کار برده‌اند که پس از آغاز از نمای خارجی، در طراحی داخلی امتداد می‌یابد. لامپ‌های روشنایی نیز در فواصل بین آجرها قرار گرفته‌اند. لعاب فیروزه‌ای رنگ آجرها نیز به سمت جنوب قرار دارد که سبب بازتابش نور می‌شود. مجموع این عوامل سبب شده‌است که درک مخاطب از فضا بسته به مکان قرارگیری وی فرق کند.
عمارت Hy-Fi
پروژه‌ی بعدی عمارت Hy-Fi به طراحی کمپانی The Living در سال ۲۰۱۴ و در نیویورک است. ساخت این پروژه به وسیله‌ی موزه‌ی هنر مدرن و اولین مؤسسه‌ی هنر معاصرآمریکا (Moma psi)، سفارش داده شده بود. این برج تماماً از آجرهای ارگانیک سبک و در طول پنج روز ساخته شد. این آجرها به کمک بیوتکنولوژی و محاسبات و مهندسی پیشرفته از ساقه‌های ذرت و رشته‌های رشدکننده‌ی قارچ به وجود آمدند. حین تولید این آجرها، هیچ انرژی، زباله و یا محصول جانبی تولید نشد. پس از پایان استفاده از ساختمان نیز آجرها از هم جدا شده و به کمپوست تجزیه می‌شوند.
مرکز فرصت‌های زنان Women’s Opportunity Center (WOC)
مرکز فرصت‌های زنان Women’s Opportunity Center (WOC) در سال ۲۰۱۳ به وسیله‌ی شرکت طراحی Sharon Davis Design طراحی شد. این مرکز متشکل از غرفه‌هایی در پایتخت رواندا (Rwanda)، منطقه‌ای با محدودیت منابع، ابزار و تجهیزات است. هدف از ساخت این مجموعه غرفه‌ها، قدرتمندسازی جامعه، ایجاد فرصت‌های اقتصادی و بازسازی زیرساخت‌های اجتماعی بود. آجرهای این مجموعه با استفاده از روش پِرِس دستی ملهم از تکنیک‌های ساختمان‌سازی محلی و توسط زنان آن‌جا ساخته شدند. این شیوه‌ی ساخت مبتنی‌بر مشارکت و دانش محلی، منجر به ایجاد پروژه‌ای به نفع مشتری، جامعه و طراح شد. بنابراین طراحان را به هدف پروژه نزدیک کرد.
مسکن اجتماعی z53
مسکن اجتماعی z53 در آزکاپوتزالکو مکزیک قرار دارد که در سال ۲۰۱۲ تسط دفتر معماری مایکن (Michan Architecture) طراحی شد. پارکینگ آن به‌وسیله‌ی بتن مسلح ساخته شده‌است که بار دیوارهای آجری بنایی پنج طبقه‌ی بالای خود را متحمل می‌شود. استفاده از این دیوارهای آجری تحولی در کاربرد آجرهای سنتی محسوب می‌شود. علت این امر این است که هم در جایگاه سازه نقش ایفا می‌کنند و هم در نقش تزيین ساختمان. واحدهای آجر صنعتی مورد استفاده در این بنا در کنار هم، یک کل ناهمگن ولی منسجم را تشکیل داده‌اند. آجرها به‌واسطه‌ی جلو و عقب قرارگرفتشان در نمای ساختمان، کیفیت بهره‌وری از نور و سایه را نیز دوچندان می‌کنند. بنابراین آجر با توجه به محدودیت‌ها شامل بودجه، مواد، سازه و تراکم، بهترین گزینه برای پاسخ به نیازهای پروژه بود. از طرف دیگر مزیت دیگر این ماده‌ی ساختمانی سنتی این است که امکان ترکیب تکنولوژی را به وجود می‌آورد.
ساختمان مسکونی آجرپوش
ساختمان مسکونی آجرپوش توسط استودیو طرح و ساخت آدمون در سال ۲۰۱۵ (۹۳) طراحی و ساخته شده‌است. این ساختمان مسکونی در شهر تهران و محله‌ی اکباتان قرار دارد. طراحی در تهران، معماران را با چالش‌هایی روبه‌رو می‌کرد. تعدادی از این چالش‌ها عبارت‌اند از: تعدیل نور، کاهش سروصدا، سازماندهی بی‌نظمی بصری تراس‌ها و مهم‌ترین محدودکردن دید از خارج.
راه حل معماران برای دستیابی به بیشترین حریم خصوصی، پوشاندن حجم ساختمان با شبکه‌ای دارای روزنه از جنس آجر بود. بنابراین آجر به عنوان مصالح بومی ایرانی و ماده‌ی ساختمانی با انرژی پایدار برای این بنا انتخاب شد. مفهوم کلی ایجاد شبکه‌ی نما از بافت همسایگی اطراف بنا الهام گرفته شده‌است. بافت شبکه‌ی آجری نیز برگرفته از خط آسمان نامنظم شکل گرفته است. همچنین روزنه‌های موجود در شبکه توسط چرخاندن آجرها براساس گشودگی به مناظر خوشایند و بهره‌مندی از نور جانمایی شده‌اند. برخلاف فرم نما، فرآیند ساخت آن طی مراحل ساده‌ای با یک سیستم کدگذاری انجام شده‌است. در این نمونه با کاربرد آجر به عنوان ماده‌ی سنتی در روشی جدید، معماری قدیم و جدید پیوند داده شده‌اند.
پاویون فَبریکیت
پاویون فَبریکیت در اصفهان در سال ۲۰۱۶ به‌وسیله‌ی معماران آداپت طراحی شده‌است. گروه معماری کاما نیز در اصفهان در این پروژه آن‌ها را همراهی می‌کرد. گروه آداپت متشکل از دانشجویان معماری بود که این پروژه را به عنوان تجربه‌ای در معماری و ساخت انجام دادند. تقریباً تمامشان در زمینه‌های معماری محاسباتی و کارگاه‌های ساخت دیجیتال تجربه داشتند که توسط حرفه‌ای‌های این حوزه‌ها آموزش داده می‌شود. طاق و گنبدهای سنتی در ایران و جهان با مصالح فشاری شامل سنگ و آجر و متقارن ساخته می‌شدند. این مصالح و فرم پایداری آن‌ها را تضمین می‌کرد. مطالعات رایانه‌ای روی انواع طاق‌ها منجر به ایجاد ساختارهای نامتقارن جدیدی شده‌است که با وجود فرم آزاد، پایدار نیز هستند. این گروه جوان با استفاده از پلاگین راینووالت (RhinoVault)، افزونه‌ای طراحی‌شده برای نرم‌افزار راینو، به این قابلیت دست یافتند.
خانه‌ی موسوم به غار آجری
خانه‌ی موسوم به غار آجری توسط معماران H&P در سال ۲۰۱۷ ساخته شده‌است. این خانه در یکی از مناطق حومه‌ای هانوی (Hanoi) ویتنام قرار دارد. فلسفه‌ی طراحی این بنا، ساخت مکانی مصنوعی اما شبیه محیط طبیعی بوده است. ساختار پیشنهادی خانه، شبیه غار بوده است و علت تسمیه‌ی آن را نیز می‌توان به این موضوع نسبت داد.
سازه‌ی کلی از دو لایه دیوار آجری متقاطع در یک نقطه و محصور با گیاهان و سبزیجات ساخته شده‌است. آجر برای ویتنامی‌ها به عنوان یک ماده‌ی محلی شناخته می‌شود. هدف از ساخت دو لایه دیوار، از بین بردن جنبه‌های نامطلوب محیط از جمله آفتاب غرب، گردوغبار و سروصدا بوده‌است. از طرف دیگر این دو لایه دیوار در جهت هدایت باد و باران و نور به داخل نیز عمل می‌کند. مورب‌های ایجادشده در بالای این دیوارها نیز چشم‌انداز بهتری را ایجاد می‌کنند. آن‌ها همچنین امکان درک زمان و هوا را از طریق سایه فراهم می‌آورند. درواقع این دیوار تلاشی در جهت محو فاصله‌ی انسان و محیط مصنوع او و طبیعت بیرون بوده‌است.
مرکز فرهنگی مورِلیا
مرکز فرهنگی مورِلیا در مکزیک در سال ۲۰۱۸ به وسیله‌ی شرکت ایوان مارین (Iván Marín) و دوهو (doho) طراحی و ساخته شده‌است. این مرکز فرهنگی، قطعه‌ی کوچکی از برنامه‌ای است که این مدرسه برای بهبود عملکرد معلمان و دانش‌آموزان تهیه کرده بود. این مدرسه در سی سال گذشته تحت طراحی‌های معماری مختلف قرار گرفته که مخلوط آن‌ها مناسب یک محیط آموزشی نبود.
پروژه از محل کتابخانه‌ی قدیمی آن و با بازیافت کف، پایه‌ها، دیوارهای محیطی، برداشتن کامل سقف و بازسازی آغاز شد. با تحلیل مصالح ساختمان‌های موجود در محل، آجر خشتی به عنوان یگانه ماده‌ی پوششی انتخاب شد. نور طبیعی اولویت این پروژه بود که با بهره‌گیری از راه‌هایی کنترل می‌شد. آن‌ها عبارت‌اند از: فیلترهای خورشیدی، فضای باز، دیوارهای کور به علاوه‌ی ادغام فضای داخل و خارج از طریق حیاط مرکزی. سادگی حجم بنا و استفاده‌ی کم از مصالح در آن سبب شده‌است که بنا متواضعانه در محیط پیرامون قرار بگیرد. همچنین مرکز فرهنگی فوق را سنگ بنای مجموعه‌ی آموزشی آینده قرار دهد که معماری را عنصری آموزشی در نظر می‌گیرد.
مطالب پیشنهادی:
آشنایی با بایدها و نبایدهای نحوه نگهداری از دیوار آجری
خانه Pirouette ؛ خانه ای محفوظ با آجرچینی منحصربفرد
منبع: architizer.com
فائزه پناهنده
در اینستاگرام با همراه باشید
مجموعه اصول ارتباطی معمار و کافرما از تفاهم تا قرارداد
جستار هایی در حوزه معماری و کارآفرینی
کتاب کافرما ها پرواز نمی‌کنند!
