نمایش های نخستین و نیکول ادئون ها | تاریخ معماری و شهر در سینما ۲

اختصاصی کانون معماران و شهرسازان: در مقاله قبلی از مجموعه مقالات معماری در سینما و ارتباط آن‌ها، نگاهی گذرا به تاریخچه شکل‌گیری سینما و اولین دوربین فیلمبرداری جهان، در فرانسه و توسط برادران لومیر با نام سینماتوگراف داشتیم. در این مقاله به ادامه روند شکل گیری سینما و بوجود آمدن نخستین سالن ‌های نمایش فیلم پرداخته شده است.

سینما در آن زمان همچون

 یک معجزه به نظر می رسید

“باتمور”

آثار اولیه سینما

همان گونه که ذکر شده است، فیلم ورود قطار به ایستگاه اولین فیلم تاریخ سینما و همچنین اولین تصویر متحرک نمایش یافته بر روی پرده نقره ای است. پس از این اتفاق، افراد زیادی از شغل ها وحرفه های مختلف به صنعت تازه متولد شده سینما روی آوردند. از عوامل فعال در تئاتر ها گرفته تا شعبده باز ها و مهندسین.

در این میان یکی از چهره های نام آشنا در طول تاریخ سینما که آثار ارزنده ای را نیز تقدیم مخاطبان سینما کرده است، شعبده بازی فرانسوی با نام “ژرژ ملی اس”( george melies) می باشد که تا قبل از جنگ جهانی اول، مخاطبان پر شوری را جذب آثار خود کرد.

ملی اس را می توان اولین کارگردانی دانست که جلوه های ویژه و حقه های سینمایی را وارد فیلم ها کرد. از آنجایی که او یک شعبده باز بود، یک سالن تئاتر را اجاره کرده و در آنجا از اجرای زنده بازیگران روی صحنه، با دستگاه سینماتوگراف فیلمبرداری می کرد و در تدوین جلوه های خارقالعاده ای را به آن می افزود. یکی از معروف ترین آثار او فیلم کوتاه “سفری به ماه” است که اقتباسی از داستانی با همین نام از ژول ورن می باشد.

بعد ها او استودیوی مخصوص خود را ساخت که به گفته خودش از بنای معروف کریستال پالاس در لندن ساخته جوزف پاکستون، الهام گرفته بود. بنایی سرتاسر شیشه ای برای تامین نور مورد نیاز برای فیلمبرداری.

یکی از نکات جالب توجه در رابطه با آثار متاخر ملی اس، این است که فیلم های او رنگی هستند. در حالی که اولین فیلم رنگی تاریخ، سه دهه پس از آثار ملی اس ساخته شد! این امر در آن زمان چگونه محقق شده بود؟ پاسخ آن است که عوامل فیلم، فریم به فریم نگاتیو ها را به صورت دستی رنگ می کردند و سپس به نمایش می گذاشتند.

وی پس از مدت ها، به دلیل وقوع جنگ اول جهانی و رکود اقتصادی حاکم بر اروپا، ورشکسته شد و در کمال نا باوری تمام نگاتیو ها وآثار بر جا مانده از آثارش را سوزاند و برای همیشه از سینما دور شد![۱]. اما خوشبختانه بعد ها نگاتیو های چند فیلم او از جمله سفری به ماه به صورت سالم پیدا شد و اکنون این اثر ماندگار در دسترس است.

برادران لومیر هم که بنیان گذاران سینما بوده اند، در سال ۱۹۰۳ تولید فیلم را متوقف کردند. ادیسون نیز کار فیلم را در سال ۱۹۱۸ رها کرد.

نمایش های اولیه

پایان تراژدیک داستان فیلمسازان اولیه سینما، به مراتب تلخ تر از روایت فیلم هایشان بود. اما در سویی دیگر و در آن سوی اقیانوس، آمریکا از فرصت جنگ، به نحو احسن استفاده کرد و پس از مدت زمان کوتاهی تبدیل به پیشگام صنعت و هنر سینما شد. در مقاله آتی، به شکل گیری نظام استدیویی هالیوود و تاثیر چشمگیر شهرسازی بر آن، پرداخته خواهد شد.

در این حین، فیلمسازان جوان زیادی در آمریکا ظهور کردند که نسل دوم آثار سینمایی را به نام خود ثبت کردند. فیلمسازانی چون ادوین اس پورتر(edwin s. porter) و دیوید گریفیث(David Wark Griffith).

واما نحوه نمایش این فیلم ها چگونه بود؟ آیا همچنان فیلم در کافه ها نمایش داده می شد؟ یا سالن های سینما ساخته شد؟

نظام شهرسازی آن زمان با پدیده ای به نام سالن های سینما آشنا نبود. فیلمسازان هم تولیدات خود را داخل دستگاه هایی با نام پیپ شو(Peep-Show)، که به نوعی همان شهر فرنگ[۲] ایرانی است، نمایش می دادند.

ولیکن با نگاهی عمیق تر می توان دریافت که عبارت شهر فرنگ، بنا به دلیلی از پیش اندیشیده شده، نام گذاری شده است. بدین صورت که مردم ایران و جهان در آغاز سینما، برای دیدن تصاویری مستند از شهر های مختلف، خواهان استفاده از شهر فرنگ و پیپ شو بودند. در واقع با نگاهی کلان تر می توان گفت سینما، عامل برقراری ارتباطی مجازی، بین معماری و شهرسازی فرهنگ های مختلف بود.

نیکول ادئون ها

با گسترش و تکامل روزافزون سینما به عنوان یک صنعت پول ساز و مخاطب پسند، مکان های سر بسته و کوچکی که غالبا نیز مغازه هایی بودند که تغییر کاربری داده بودند، مکانی برای نمایش فیلم ها شدند که به نیکول ادئون معروف هستند.

نیکول ادئون ها از سال ۱۹۰۵ و با ظرفیتی کمتر از دویست نفر به وجود آمدند اما عمر طولانی ای نداشته و از سال ۱۹۱۰ با پیدایش سالن های سینمای بزرگ در آمریکا، از رونق افتادند. اما زمینه شکل گیری سالن های سینما با معماری خاص خود را در دل شهر ها ایجاد کردند.

اما در پایان ذکر دو نکته مهم در رابطه با نیکول ادئون ها حائز اهمیت است؛ و آن هم این که اولا؛ این مکان ها از پرداخت مالیات معاف بودند و دوما؛ پاتوقی برای افراد از اقشار طبقه پائین شهر ها بودند. چرا که سرمایه داران بزرگ، سالن ها تماشای فیلم اختاصی خود را داشتند. اما نیکول ادئون ها زمینه ای را برای ایجاد مکانی عمومی برای شهر ها پدید آورد تا در کنار کافه ها، مکانی مهم برای ایجاد تعاملات اجتماعی مردم از توده های مختلف باشد. امری که در نظام شهرسازی مدرنیستی، نگرانی های زیادی را ایجاد کرده بود و با نیکول ادئون ها به واسطه سینما، تا حدودی این مسئله حل شد.

در مقالات بعدی در رابطه با علت بوجود آمدن سینما از شهر ها و تاثیر شهر بر شکل گیری هالیوود صحبت خواهد شد.

منابع:

منل، باربارا، ۱۳۹۴، شهر ها و سینما، ترجمه نوید پور محمدرضا و نیما عیسی پور، نشر بیدگل

گوهری پور، حامد و لطیفی، غلامرضا، ۱۳۹۸، شهر و سینما: واکاوی تصویر تهران در سینمای داستانی ایران، انتشارات نگارستان اندیشه.

[۱] – فیلم هوگو(Hugo) محصول ۲۰۱۱ و ساخته مارتین اسکورسیزی، داستان زندگی ژرژ ملی اس را روایت می کند.

[۲] – شهر فرنگ دستگاهی بود که مخاطب از درون چشمی مخصوص، تصاویر متحرک داخل دستگاه را می دید.

سینما در معماری آمریکا

ائلیار محمدزاده نبیی