طراحی صحنه: از طراحی صنعتی تا طراحی شهری

اختصاصی کانون معماران و شهرسازان:

Architecture has always been the backbone off of which I am able to explore many facets of design

معماری همیشه ستون فقراتی برای تحقیق در زمینه های مختلف طراحی بوده است؛ (کالین سیبرگ (Colin Sieburgh)؛ طراح صحنه و معمار)

قطعا در تیتراژ پایانی بسیاری از فیلم ها نام طراح صحنه به چشمتان خورده است؛ اما این شغل مهم سینمایی دقیقا چه چیزی را طراحی می کند؟ آیا یک معمار و یا طراح شهر می تواند یاری رسان این حرفه باشد؟

طراحی تولید[۱] (که به اشتباه در سینمای ایران، طراحی صحنه ترجمه شده است) و کارگردانی هنری[۲]، اسامی تخصصی حرفه های بسیار مهمی از میان بیش از صد حرفه درگیر در حوزه سینما می باشد. وظیفه این حرفه برقراری ارتباط با کارگردان برای ساخت مفاهیم بصری فیلم ها، سریال ها و تئاتر ها می باشد. به عبارت ساده تر، به جز بازیگران هر آن چیزی که در فیلم ها دیده می شود ناشی از ذهن خلاق طراح صحنه است که همراه با نظارت کارگردان پیش می رود. از کوچک ترین عناصر بصری فیلم ها (مانند یک قاب عکس) تا بزرگ ترین آن ها (مانند یک شهر)، همگی جزو حیطه طراحی صحنه به شمار می رود.

طراح صحنه همانند یک رهبر ارکستر عمل می کند! چرا که باید آشنا با سازهای مختلف و نوت های بسیاری باشد و توانایی ترکیب و ادغام آن ها را داشته باشد تا در نهایت تبدیل به یک اثر هنری زیبا شود؛ ساز هایی از طراحی صنعتی تا طراحی شهری!

امروزه با پیچیده تر شدن فرآیند ساخت فیلم ها و گسترش روزافزون استفاده از جلوه های ویژه میدانی و بصری، رشته های مختلفی در خدمت به طراحی صحنه در آمده اند. از جمله این ها می توان به سه رشته مهم: طراحی صنعتی، معماری و طراحی شهری اشاره کرد. هم اکنون در بسیاری از فیلم های تراز اول جهان، در زیر مجموعه طراحی صحنه، معماران و شهرسازان زیادی به فعالیت می پردازند و در فرآیند های مختلف مدلسازی، رندرینگ و اجرا یاری رسان طراح صحنه می شوند.

از آنجایی که شخص طراح صحنه، دانش سینمایی دارد، در طول ساخت دکور و عناصر بصری فیلم ها، نیاز به استفاده از افراد تخصصی هر حوزه دارد؛ به عنوان مثال اگر بنای خاصی در فیلم مورد استفاده است، بایستی معمار در طراحی آن نقش داشته باشد! یا از تکنولوژی خاصی در زمان آینده استفاده می شود (مانند ماشین های پرنده یا تجهیزات مکانیکی مختلف)، باید طراح صنعتی عهده دار ایده پردازی و طراحی آن باشد؛ و یا اگر شهر فانتزی خاصی در زمان آینده به تصویر کشیده می شود و یا روایت گر یک شهر تاریخی باشد، این نام طراح شهر است که پر رنگ می شود.

در تئاتر نیز چنین مواردی دیده می شود. طراحی دکور صحنه های تئاتر، می تواند به خوبی القاگر دنیای ذهنی یا حقیقی کاراکتر باشد. حتی امروزه در کشور ما نیز برای صرفه جویی در هزینه ها و نیز کمبود فضای اجرا، تئاترهای بلک باکس[۳] همراه با دکورهای مینیمال و انتزاعی، رونق یافته است که معمار و طراح شهر را با خلاقیت و در عین حال با چالش های زیادی روبرو می سازد.

در انتها نیز نگاهی به طراحی صحنه در برخی فیلم های مطرح خواهیم داشت. همچنین در مقالات آتی در مورد طراحی صحنه در سریال جهان غرب (West World)، نیز صحبت خواهد شد.

پانوشت ها:

[۱]

حرفه طراحی صحنه در هالیوود با عبارت Production Design  شناخته می شود که ترجمه آن “طراحی تولید” می شود که عنوان صحیح تری برای این حرف به شمار می رود. چرا که زمینه های کاری مختلف و گسترده تری نسبت به طراحی صحنه را در بر می گیرد. طراحی صحنه بیشتر در تئاتر های قدیمی کاربرد داشت که به انگلیسی Set Design یا Set Scene گفته می شود. اما در این مقاله جهت سهولت درک، از همان واژه مصطلح طراحی صحنه استفاده می شود.

[۲]

[۱] Art Director یا کارگردان هنری کسی است که وظیفه اجرا و پیاده سازی طراحی های طراح صحنه را بر عهده دارد. و به نوعی زیر مجموعه طراحی صحنه به شمار می رود.

[۳]

[۱] Black Box نوعی تئاتر است که دیوارهایش را به رنگ سیاه می سازند تا بازتاب نور صحنه به حداقل برسد و معمولا دکور های مینیمال و انتزاعی دارد و تعداد صندلی ها نیز محدود و بسیار نزدیک به صحنه می شود.

منابع:

https://www.classicist.org/calendar/events/film-architecture-introduction-to-production-design-art-direction/#registration

https://archinect.com/features/article/116360307/working-out-of-the-box-production-designer-and-art-director-colin-sieburgh

Dima Stouhi. “Lights, Camera, Architecture!: Where Set Design and Architecture Cross Over” 01 Feb 2019. ArchDaily. Accessed 12 Sep 2020. <https://www.archdaily.com/910113/lights-camera-architecture-where-set-design-and-architecture-cross-over> ISSN 0719-8884

ائلیار محمدزاده نبیی