دیاگرام روند طراحی در معماری (راهنمای ۱۴۰۴)

آیا تا به حال به آن دیاگرام‌های گرافیکی که با اسکیس‌های تصویری از یک پروژه غنی شده‌اند دقت کرده‌اید؟ همان‌طور که از نامشان پیداست، این دیاگرام‌ها مسیر قدم‌به‌قدم زنده شدن یک ایده را به زیبایی به تصویر می‌کشند. شخصاً همیشه شیفته‌ی این نوع دیاگرام‌ها بوده‌ام. آن‌ها نه‌تنها فرآیند پشت تفکر ما را آشکار می‌کنند، بلکه به ما اجازه می‌دهند درخشش خلاقیت در یک طراحی را با دیگران به اشتراک بگذاریم. مثل این است که یک ایده‌ی ناب را به دنیا نشان دهی و بگویی: «ببین چی ساختم!» شما چطور؟ از به اشتراک گذاشتن مسیر خلاقانه‌تان لذت می‌برید؟

در این مقاله، ابتدا بررسی می‌کنیم که «روند طراحی معماری» چیست، و سپس به سراغ این می‌رویم که چطور می‌توان یک دیاگرام روند طراحی خلق کرد. بیایید با هم این سفر را آغاز کنیم تا هنر و تکنیک روایت یک داستان طراحی از طریق دیاگرام‌ها را کشف کنیم.

روند طراحی معماری چیست؟

دیاگرام روند طراحی معماری، نمایشی بصری از سیر تکامل یک طراحی، از ایده‌های اولیه تا شکل‌گیری نهایی آن است. این دیاگرام به‌عنوان ابزاری برای روایت داستان عمل می‌کند که مراحل کلیدی، تصمیمات و روابط موجود در مسیر توسعه را به تصویر می‌کشد. معماران از این دیاگرام‌ها برای بیان منطق پشت طرح‌های خود استفاده می‌کنند و نشان می‌دهند که چگونه مفاهیم در طول زمان کاوش، تحلیل و پالایش می‌شوند.

معمولاً این دیاگرام شامل مراحلی مانند تولید اولیه ایده، تحلیل سایت، طراحی شماتیک و توسعه‌ی جزئیات می‌شود. عناصر بصری مانند پیکان‌ها، اشکال و لایه‌ها برای نمایش پیشرفت و ارتباط میان ایده‌ها به کار می‌روند. رسانه‌های مکمل مانند اسکیس‌ها، رندرها یا یادداشت‌های توصیفی، به این دیاگرام‌ها عمق و وضوح بیشتری می‌بخشند.

چه دستی ترسیم شده باشند و چه به‌صورت دیجیتال طراحی شده باشند، یک دیاگرام مؤثر روند طراحی، روایت‌های پیچیده را به قالبی جذاب و قابل درک تبدیل می‌کند. این دیاگرام‌ها با به تصویر کشیدن مسیر حرکت از فکر انتزاعی تا فرم ملموس، خلاقیت، حل مسئله و دقت موجود در حرفه‌ی معماری را برجسته می‌سازند.

دیاگرام روند طراحی معماری چگونه ساخته می‌شود؟

در ادامه، مراحل معمول ساخت چنین دیاگرام‌هایی را بررسی می‌کنیم:

۱- درک عمیق از روند طراحی

پیش از هر چیز، باید روند کامل طراحی را به‌خوبی درک کنید. مراحل کلیدی روند طراحی را شناسایی نمایید (مانند تولید ایده، تحلیل سایت، طراحی شماتیک و غیره)، به همراه تصمیمات مهم، نقاط عطف، و لحظات تعیین‌کننده. همچنین بررسی کنید که کدام ایده‌ها یا عناصر در طول زمان تکامل یافته‌اند و به شکل‌گیری طرح نهایی کمک کرده‌اند.

۲- تعریف روایت طراحی

یک روایت روشن، منسجم و قابل‌فهم از روند طراحی بسازید. ابتدا مهم‌ترین مراحل و ایده‌هایی را که پروژه را شکل داده‌اند برجسته کنید. سپس میزان جزئیاتی که می‌خواهید در دیاگرام نمایش دهید را مشخص نمایید. در نهایت، یک مسیر منطقی برای روایت انتخاب کنید تا مخاطب بتواند به‌راحتی سیر تحول طرح را دنبال کند.

۳- انتخاب سبک دیاگرام

سبکی بصری انتخاب کنید که به بهترین شکل ممکن داستان شما را منتقل کند. برخی از سبک‌های رایج عبارتند از:

• پیشرفت خطی (Linear Progression) : نمایش مرحله‌به‌مرحله‌ی توسعه طرح از آغاز تا پایان.
• دیاگرام‌های دایره‌ای (Circular Diagrams) : تأکید بر فرآیندهای تکرارشونده یا مراحل چرخه‌ای.
• فلوچارت‌ها (Flowcharts) : نمایش مسیرها و تصمیمات، با استفاده از پیکان‌ها برای نشان دادن ارتباطات.
• دیاگرام‌های لایه‌ای (Layered Diagrams) : جداسازی مراحل در قالب لایه‌ها برای نمایش وابستگی‌ها و هم‌پوشانی‌ها.

۴- شناسایی اجزای کلیدی

در دیاگرام روند طراحی خود، عناصر زیر را بگنجانید:

• ایده‌های اولیه: الهام‌بخشی‌ها، اسکیس‌ها یا مفاهیم کلیدی که جرقه‌ی آغاز پروژه را زده‌اند را نمایش دهید.
• تحلیل: مطالعات سایت، عوامل محیطی، یا نیازهای کاربران را به تصویر بکشید.
• کاوش و بررسی: طرح‌های جایگزین، ویرایش‌های عمده یا تکرارهای طراحی را نمایش دهید.
• پالایش: تصمیمات نهایی، انتخاب متریال‌ها و ادغام‌های فنی را ارائه دهید.
• نتیجه نهایی: مفهوم طراحی نهایی یا ویژگی‌های اصلی پروژه را نشان دهید.

۵- استفاده از زبان بصری واضح

برای آن‌که دیاگرام خوانا و جذاب باشد، از اشکال ساده (دایره، مستطیل، پیکان) برای نمایش مراحل و ارتباطات استفاده کنید. همچنین، یادداشت‌های کوتاه، برچسب‌ها یا آیکون‌هایی برای توضیح هر مرحله اضافه نمایید و از کدگذاری رنگی برای تفکیک فازها یا عناصر مختلف بهره بگیرید. مهم است که سبک بصری در تمام بخش‌های دیاگرام یکپارچه و منسجم باقی بماند.

۶- استفاده از رسانه‌های تصویری

برای تقویت و غنی‌تر کردن دیاگرام، از رسانه‌های کمکی بهره بگیرید:

• اسکیس‌های دستی یا تصاویر دیجیتال برای نمایش ایده‌ها
• عکس‌ها یا رندرها برای نشان دادن نقاط عطف مهم
• متن‌های کوتاه برای ارائه‌ی زمینه یا برجسته‌سازی تصمیمات کلیدی

۷- تکرار و پالایش

ایجاد یک دیاگرام روند طراحی معمولاً نیازمند چندین مرحله بازبینی و اصلاح است. در ابتدا، می‌توان دیاگرام را از نظر وضوح و انسجام مورد ارزیابی قرار داد. سپس با دریافت بازخورد از همکاران یا ذی‌نفعان، مطمئن می‌شویم که پیام آن به‌درستی منتقل می‌شود. در نهایت، با اعمال تغییرات لازم، جریان روایت، خوانایی و سلسله‌مراتب بصری آن را بهبود می‌بخشیم.

۸- ابزارها و تکنیک‌ها

برای طراحی دیاگرام فرآیند معماری می‌توان از ابزارها و روش‌های زیر استفاده کرد:

• اسکیس دستی: مناسب برای دیاگرام‌های سریع و احساسی.
• ابزارهای دیجیتال: نرم‌افزارهایی مانند Adobe Illustrator، SketchUp، Rhino یا AutoCAD دقت و انعطاف‌پذیری بالایی ارائه می‌دهند.
• پلتفرم‌های ارائه: ابزارهایی مانند PowerPoint یا Canva برای ترکیب متن و تصویر بسیار کاربردی هستند.

منبع:Archdaily | Architizer | Archboom | Archilover | illustrach | UNC Learning Center ZORA