پارک فیلم؛ برانگیختن احساس تعلق به شهر

انسان‌ها نیاز به زندگی جمعی و تعلق به گروهی دارند که امکان ریشه‌کردن و شکل‌گیری هویتی اجتماعی به آن‌ها می‌دهد. پروژه «پارک فیلم» یا تامان فیلم[۱]، بخشی از مجموعه تغییرات در فضاهای عمومی شهر باندونگ در اندونزی است. این پروژه در سال ۲۰۱۳ توسط شهردار تازه‌انتخاب‌شده‌ی شهر باندونگ آغاز شد. طرح پارک فیلم، به عنوان قطعه‌‌ای از زنجیره فضاهای عمومی کوچکتر و پیوسته، در فضای متروک زیر پلی هوایی شکل گرفت. این فضای متروکه، در موقعیتی استراتژیک در نزدیکی چند دهکده شهری بود که نیازی مبرم به فضاهای عمومی داشتند. در گذشته، پیشنهادهای خوبی از طراف جوامع محلی و دانشجویان برای احیای این فضای متروک صورت گرفته بود. با این حال، به دلیل کمبود بودجه، هیچ اقدامی به مرحله‌ی اجرا نرسیده بود. اما شهردار جدید با همراهی و پشتیبانی جامعه‌ی خلاق، تغییرات را اغاز نمود. در این نوشتار، به چگونگی برانگیختن احساس تعلق به مکان توسط پروژه پارک فیلم ‌می‌پردازیم.

احساس تعلق

احساس تعلق [۲]یا تعلق خاطر، نیاز عاطفی انسان به پذیرفته‌شدن به عنوان عضوی از یک گروه، برای حفظ روابط صمیمی و ایمن است. تعلق خاطر به گروه، باعث ایجاد احساس امنیت ، توجه و محبت ‌می‌شود. در واقع، مردم، تمایل ذاتی به احساس تعلق به چیزی بزرگتر از خودشان دارند. این به معنای رابطه‌‌ای است که فراتر از یک آشنایی ساده است. نیاز به تعلق، نیاز به دادن و ستاندنِ توجه به دیگران و از آنهاست. تعلق، احساسی قوی و اجتناب ناپذیر در نهاد بشری است. همچنین؛ احساس تعلق، بزرگترین دلیل برای تشکیل گروه‌ها و جوامع است.

زنجیره‌ی فضاهای عمومی

طرح اصلی فضاهای عمومی جدید، با تصور مجموعه‌‌ای از پارک‌ها به عنوان حلقه‌های زنجیرهای پیوسته شکل گرفت. این زنجیره که دسترسی مستقیم عابران پیاده به خیابان معروف سیامپلاس را فراهم‌می‌کند، متناسب با نیازهای جوامع مجاور است. شریان اصلی ترافیک شهر باندونگ از مناطق مسکونی عبور می‌کند و این بخش‌ها را به بخش‌های مجزا تقسیم ‌می‌کند. پارک‌های زنجیره‌‌ای پیشنهادی، دوباره این مناطق را به هم متصل ‌می‌کند.

اولین پروژه فضای عمومی در این زنجیره، پارک Jomblo است. این پروژه، شامل طراحی مکعب‌های بتنی رنگارنگ و یک‌نفره در فضای باز است. پارک Jomblo اصلاح خلاقانه‌ی طراحی کلیشه‌‌ای قبلی برای این فضا با همان مصالح و بودجه است. حلقه‌ی بعدی زنجیره، پارک اسکیت بوده و در ادامه به پارکِ فیلم ‌می‌رسیم. سپس، زمینی ورزشی برای بازی مینی‌فوتبال و سرانجام به پارکی سرسبز از یک دهکده شهری در مجاورت رودخانه می‌رسیم.

فرآیند طراحی

پارک فیلم ابتدا به عنوان مکانی برای جای دادن به جامعه فیلم شهر باندونگ در نظر گرفته شده بود. این جامعه، در تلاش برای یافتن امکاناتی برای نمایش فیلم‌ها یا فضاهای عمومی با صندلی‌های مناسب بودند. در سال ۲۰۱۴ ، شهردار ِ باندونگ، شرکت SHAU را برای طراحی پارک منصوب کرد. پس از بررسی سایت در باندونگ، تیمSHAU  ، کار روی طراحی پارک را در دفتر روتردام این شرکت پیگیری کرد. ارتباط با پیمانکاران، کاربران بالقوه و دولت محلی همگی از طریق تیم جاکارتا امکانپذیر شد. به این ترتیب روند طراحی با اطمینان از طراحی متناسب با نیازها و امکانات محلی صورت گرفت. شهردار باندونگ روند طراحی را سرعت بخشید و پس از ارسال طرح‌های شماتیک، بلافاصله عملیات ساخت آغاز شد. بودجه‌ی پروژه شامل ۷۰۰۰۰ یورو در سال ۲۰۱۴، توسط دو شرکت محلی تامین شد. سرانجام پارک فیلم در سپتامبر سال ۲۰۱۴  تکمیل و برای عموم مردم افتتاح شد.

ویژگی‌های طراحی پارک

 پارک فیلم به گونه‌ای طراحی شده‌است که نه‌تنها امکان نمایش فیلم را برای مخاطبان بزرگسال دارد، بلکه به عنوان یک فضای نشیمن شهری عمل می‌کند. توپوگرافی موجود به طور طبیعی به سمت رودخانه پایین می‌آید. بنابراین، این سوال مطرح بود که چگونه چشم‌اندازی پله‌ای از یک جهت با صفحه نمایش در جهت دیگر می‌توان طراحی کرد. از این رو ، به جای آرایش پله‌‌ای موازی برای نشستن افراد به صورت شانه به شانه، سطوح منحنی با شعاع‌های داخلی و خارجی متفاوت پیشنهاد شد. هدف این بود که به مردم فضاهایی با اندازه‌های متفاوتی مانند «اتاق‌ها» داده شود. به این ترتیب، گروه‌ها ‌می‌توانند به راحتی با یکدیگر گفتگو کنند و افراد نیز امکان خلوت و تجربه‌ی انفرادی را داشته باشند.

 پارک فیلم و احساس تعلق

سازمان امور پارکها در شهر باندونگ از نظر نگهداری و نظافت به پارک فیلم توجه ویژه‌‌ای دارد. در سال ۲۰۱۸، این سازمان پیشنهاد داد کل پارک از جمله فضاهای نشستن را با چمن مصنوعی پوشش دهند. این تصمیم، بخشی از هدف اولیه‌ی طراحی نبود. اما با طیف‌های رنگی مختلف سبز، که به طور متناوب بین نیمکتهای منحنی قرارگرفته، اکنون این پارک به مزرعه‌‌ای جذاب و شالیزار‌های برنج به عنوان فضایی بومی و خاطره انگیز شباهت دارد.  همچنین، پل هوایی به عنوان سقفی به روی کل محوطه‌ی این پارک عمل ‌می‌کند. بازدیدکنندگان پارک فیلم، اغلب این فضا را نه به عنوان یک فضای داخلی و نه محیط کاملا خارجی تلقی ‌می‌کنند. ساکنان دهکده‌های شهری مجاور نیز ‌می‌توانند در هر زمان از روز،با یا بدون نمایش فیلم از این فضا استفاده کنند.

«با اجرای این پروژه، احساس تعلق به طور طبیعی در میان شهروندان شکل گرفته‌است. به بیان دیگر، شهروندان ادعا کرده‌اند که پارک فیلم برای آنها، به منزله‌ی یک اتاق نشیمن شهری است.»

اتاق نشیمن شهری

 به باور شهروندان باندونگ، این پارک برای آنها همانند اتاق نشیمن شهری است؛ جایی که بچه‌های محله بعد از مدرسه بازی ‌می‌کنند و کودکان بسیاری اولین قدم‌های خود را در آنجا بر می‌دارند. هرهفته، همایش‌های مختلف مادران و گردهمایی‌های اجتماعی در این پارک برپا می‌شود. همچنین، پارک فیلم، مکانی است برای برگزاری جلسات آموزشی تکواندو، جلسات باشگاه ساخت ربات و انجمن‌های خیریه و پیک‌نیک‌های خانوادگی. آخر هفته‌ها نیز، در این مکان، فروشندگان، شمشیرهای بادکنکی بلندی را برای بازی کودکان عرضه می‌کنند.

هفت سال بعد از افتتاح، پارک فیلم همچنان درمقایسه با پارک‌های دیگر باندونگ، تمیز است و به خوبی نگهداری می‌شود. یک توافق نانوشته میان شهروندان وجود دارد که پیش از ورود به این فضا کفش‌های خود را دربیاورند، انگار که وارد یک مسجد یا اتاق نشیمن خانگی می‌شوند.

تیم طراحی اظهار می‌کند: « با نگاه به گذشته، احساس می‌کنیم طراحی منحنی‌های صمیمی در اندازه‌ها و اشکال مختلف- که استفاده‌کنندگان را به استفاده از فضا به طور دموکراتیک و محترمانه ترغیب می‌کنند- همراه با چمن مصنوعی، دو راز مهم موفقیت این پارک بوده است.»

 آنچه از پارک فیلم ‌می‌توان آموخت

 پارک فیلم، نمونه‌ای موفق از پروژه‌ای است که احساس تعلق به شهر را در میان شهروندان برمی‌انگیزد. با بررسی این پروژه، درس‌های مهمی می‌توان آموخت:

• برای حداکثر تاثیرگذاری در سطح شهر، باید یک استراتژی ایجاد کنید که زنجیره‌ای از فضاهای عمومی کوچکتر، متصل و متروکه را در شهرتان فعال کند.
• با طراحی فضاهای چند منظوره -برانگیختن استفاده در خارج از ساعت برنامه‌ریزی‌شده- یک اتاق نشیمن شهری ایجاد کنید.
• نیازی به ارائه‌ی قوانین به کاربران فضای طراحی‌شده نیست، تدوین قوانین ممکن است بر استقبال از مکان تأثیر بگذارد. در عوض، به شهروندان اجازه دهید قوانین خود را به صورت ارگانیک تنظیم کنند. در پارک فیلم، ساکنان استانداردهای مشترکی را در مورد نحوه‌ی استفاده، تمیزکردن و نگهداری از پارک ارائه داده‌اند.

به نظر شما چه عواملی در آفرینش و برانگیختن احساس تعلق به شهر نقش دارند؟

مطالب پینهادی:

حماقت های شهری؛ رویکردی خلاقانه در بازآفرینی و بازی آفرینی

طراحی شهری مشارکتی؛ طراحی با مردم و برای مردم

مکان آفرینی؛ ۱۱ قانونِ مهم برای آفرینش فضاهای همگانی سرزنده

منابع: thecityateyelevel.com

Raman S. (2014) Sense of Belonging. In: Michalos A.C. (eds) Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research. Springer, Dordrecht. doi.org

ثمینه علیزاده اشرفی

پی‌نوشت‌ها:

[۱] Taman Film

[۲] Sense of belonging