پروژه Model Street؛ نقش فضا های عمومی در تحول محلات

سازمان ملل متحد برای ایجاد سکونتگاه‌های انسانی و توسعه ‌پایدار شهری، موسسه‌ای بنام Un-Habitat را تأسیس کرده است. هدف اصلی این موسسه، مقابله با چالش‌های شهرنشینی سریع است و اخیراً رویکردهای نوآورانه‌ای درزمینه طراحی شهری ارائه کرده ‌است. محوریت این رویکردها، مشارکت فعال اعضای جامعه در پیشبرد فعالیت‌هاست. پروژه “Model Street” یکی از فعالیت‌های این سازمان است که به بررسی تأثیر فضا های عمومی در تحول محلات می‌پردازد.

منطقه داندورا، واقع در شرق شهر نایروبی، در سال ۱۹۷۰ با حمایت بانک جهانی ایجاد شد. این محدوده در ابتدا محله‌ای کاملاً برنامه‌ریزی‌شده بود ولی به‌تدریج به خاطر ضعف مدیریتی، به زاغه تبدیل گشت. بعدها به‌ دلیل حجم وسیعی از تجمع زباله و وقوع انواع جرم و جنایت‌، به محله‌ای بدنام معروف شد. هم‌اکنون، حدود ۱۴۰،۰۰۰ نفر در این منطقه ساکن هستند.

برای حل معضلات محله، همکاری مشترکی بین ساکنان محلی، گروه جوانان، سازمان ملل متحد و اتحادیه تحول داندورا، در قالب پروژه ‌”Model Street” شکل گرفت. هدف این پروژه، تبدیل فضاهای ناسالم و پر از زباله، به یک فضا های عمومی جذاب و تمیز بود. در مسابقه سالانه‌ای که توسط جوانان محل اداره می‌شود و هدف آن بهبود فضاهای مشترک مسکونی است، چالشی برگزار شد. نام این چالش که “تغییر ظاهر” بود، درنهایت منجر به ابتکاری برای بسیج شهروندان در سراسر نایروبی گشت.

اولین اقدامات به‌منظور بهبود شرایط محله، شامل تمیزکاری، کاشت درختان، زهکشی فاضلاب‌ها و رنگ‌کردن نماها توسط جوانان محله بود. جالب است که بیشتر این جوانان، خودشان قبلاً درگیر جرم و جنایت بودند. چنین شد که در یک دوره کوتاه‌مدت، کسب‌وکارهای محلی افزایش یافتند. به‌تدریج ایمنی و امنیت نیز بهبود پیدا کرد و انسجام اجتماعی قوی‌تری در محله حاکم شد.

داندورا زاغه نیست، بلکه یک ملک باارزش است.

اتحادیه تحول داندورا از سال ۲۰۱۵ برای اجرای پروژه “Model Street” با سازمان ملل متحد و دولت نایروبی شروع به همکاری کرد. این برنامه با بهبود فضای عمومی از طریق مشارکت جمعی، دسترسی آسان به املاک را امکان‌پذیر کرده و باعث رشد مشاغل کوچک جاده‌ای شده است. برنامه مذکور، بیانگر تأثیر مثبتِ مکان‌سازی بر متحد‌کردن اجتماع محلی، بخش خصوصی و سایر مدیران دخیل در این حوزه است. به‌این‌ترتیب، اقدامات مطلوب از سطح خرد به سطح محلی تکثیر می‌یابند و باعث توانمندسازی جامعه توسط ذینفعان مختلف می‌شوند. می‌توان چنین بیان کرد که این پروژه، معیاری برای هدایت مداخلات آینده است که توسط اجتماع محلی صورت می‌گیرد.

جامعه محلی در مرکزِ این فعالیت مشترک قرار دارد.

به‌عنوان اولین قدم از پروژه “Model Street”، سازمان ملل متحد و شرکای محلی، یک کارگاه طراحی مشارکتی ترتیب دادند. این جلسه با هدف جمع‌آوری ایده‌ها، اولویت‌ها و آرزوهای جامعه محلی صورت گرفت. در پایان کار، طرح‌های به‌دست‌آمده از این کارگاه به طرح‌های معماری قابل ساخت تبدیل شدند. از طرفی، جامعه محلی حدود ۱۰٪ از هزینه پروژه را به‌صورت انجام خدمات برعهده گرفت. این خدمات شامل پاک‌سازی دستی زمین‌ها، تسطیح سایت، محوطه‌سازی و مهم‌تر از همه، مرمت فضای خیابان بود.

نتایج قابل‌توجه پروژه “Model Street”، شامل بهبود ایمنی و امنیت، ایجاد فرصت‌های معیشتی و فرصت‌های بازی برای کودکان، اصلاح زهکشی خیابان و بهبود کیفیت محیط است. فاز دوم پروژه، به مدت هجده ماه و با همکاری جامعه محلی؛ ازجمله جوانان و بانوان صورت گرفت. کاشتِ ۲۵ درخت، اصلاح زهکشی‌ها، آسفالت ۸۰۰ متر از خیابان، نصب ۱۳ مخزن زباله، از فعالیت‌های مهم این مرحله بود. همچنین ساخت چهار دروازه در اطراف بلوک‌های خیابان، هویت جدیدی به محله بخشیده است.

اگر بتوانیم داندورا را تغییر دهیم، مسلماً می‌توانیم نایروبی، کنیا و حتی آفریقا را نیز تغییر دهیم.

پروژه “Model Street” با تمرکز بر روی بهبود فضاهای مشترک مسکونی، توانست خانواده‌ها و افرادی که در آنجا زندگی می‌کنند را مجاب به پاک‌سازی محوطه مسکونی‌شان کند. درواقع، این ابتکار، یک تأثیر کاتالیزوری در داندورا داشت. به‌گونه‌ای که ساکنان با همکاری یکدیگر، اقدام به تغییر خیابان و حتی محله کردند. با موفقیت این پروژه در سال ۲۰۱۵، نیاز به تکرار چنین فعالیت‌هایی در جاهای مختلف به‌شدت حس شد. بنابراین مسابقه “تغییر ظاهر” که توسط جوانان برگزار می‌شود، بعدها به مناطق دیگر گسترش یافت. به‌این‌ترتیب، در دیگر محله‌های نایروبی، مسابقات مشابهی برگزار می‌شود که قهرمانان جامعه و علاقه‌مندان به شهر را گرد هم می‌آورد.

ایجاد فضای عمومی و مدیریت پسماند، از اصول اولیه برای احیای مجدد محلات هستند. در همین راستا، پروژه “Model Street” بر اهمیت برنامه‌ریزی شهری تأکید دارد. این برنامه‌ریزی ابتدا در مقیاس خرد آغاز می‌شود و بعدها می‌تواند به مقیاس‌ها و مناطق مختلف منتقل شود. برخی از عوامل مهمی که افراد را ترغیب به تغییر محیط زندگی‌شان می‌کند، به شرح زیر است.

• همکاری‌های مهم چندبخشی
• راهکارهای چندبخشی
• قرار گرفتن اجتماعات در صدر مسئله
• طرح‌های شهری اجرایی در مقیاس‌های مختلف
• رویکردهایی برای اطمینان از تمرکز مداوم جامعه بر مدیریت پسماند و فضا های عمومی
• میزان هزینه‌ها.

مطالب پیشنهادی:

طراحی شهری مشارکتی

کوچه باغ Yangon؛ فضای سبز چند عملکردی در درون یک کوچه

منبع: archdaily.com

نیلوفر علی نسب