فضا های موقتی؛ در ستایشِ فضای شهری گذرا
اختصاصی کانون معماران و شهرسازان: تلاش‌های صنعت ساخت و ساز عموما در جهت طراحی فضاهای همگانی دائمی و ماندگار است. با این حال، گاهی ایجاد ساختارها و فضاهای شهری موقتی می‌تواند بسیار موثر و مفید باشد. فضا های موقتی، هم در شرایط بحرانی پس از فجایع طبیعی برای تامین سریع زیرساخت‌ها و هم در شرایط عادی برای برانگیختن فضاهای رهاشده در شهر به‌کار‌می‌آیند. فضا های موقت برای مدت کوتاهی وجود دارند، اما می‌توانند کیفیت یک عرصه‌ی عمومی را به طور چشمگیری بهبود ببخشند. همچنین، این فضاها قادرند به سادگی با توجه به فعالیتهای فضای پیرامون، با محیط اطراف خود سازگار شوند.
تجهیزات و سازه‌های موقت و تغییر‌پذیر، می‌توانند گاه به گاه و براساس بازخورد کاربران اصلاح و به‌روز شوند. این فضاهای آزمایشی، امکان برقراری بیشترین سازگاری را با محیط پیرامون و در تعامل با مردم دارند. از این‌رو، فضا های موقت، نقش مهمی را در به‌کارگیری امکانات موجود و آفرینش تجارب نو از فضاهای شهری ایفا می‌کنند.
در این نوشتار به بررسی نمونه‌هایی از فضاهای شهری موقت و موفق خواهیم پرداخت. این فضاها مفهوم جاودانگی را به چالش می‌کشند و نکته‌های بسیاری برای آموختن از «شهرسازی گذرا» ارائه می‌کنند!
بازیابی فضای گمشده‌ی شهری با ساختاری چند منظوره
Illuminate Paris! پروژه‌ای مشارکتی، در قالب یک پارک همگانی موقت در زیر یک پل راه‌آهن در شهر پاریس است. این پروژه در تلاش برای اسکان مهاجرانی است که به شهر می‌آیند و مجبور به خوابیدن درفضاهای همگانی هستند. همچنین، پروژه با هدف فراهم‌کردنِ بستر تبادلات فرهنگی و فعالیتهای جمعی با بازیابی فضاهای شهری کم‌استفاده‌شده شکل گرفته است. این فضای شهری پویا و گذرا، شامل مجموعه‌ای از محیط‌های فانوس‌مانند است که در قسمت متروک زیرین پل استقرار یافته‌اند.
تاسیسات استوانه‌ای، با قطر ۴ متر و ارتفاع ۷ متر از بوم پلی‌پروپیلن شفاف بازیافتی به عنوان غلاف، و لوله‌های فنری بامبو به عنوان چارچوب ساخته شده‌اند. این پروژه، علاوه‌بر اسکان موقت مهاجران، عملکردهایی مانند زمین بازی، فضای نمایش و پارک را نیز در خود جای‌داده است. سازه‌های مدولار استوانه‌ای از فروشگاه موقتی و فضای‌کار مشترک تا جشنواره‌ی موسیقی، همگی به سادگی با کشیدن ریسمانی ساخته می‌شوند.
بازی‌آفرینی در شهر با ساختار پویا
Salvage Swings پروژه‌ای از غرفه‌های چوبی مدولار است که برنده مسابقه‌ی بین‌المللی طراحی سالانه‌ی شهر رویاها در سال ۲۰۱۹ گردید. این غرفه‌ها شامل ۱۲ واحد مدولار تکراری هستند که تاب‌های انفرادی و منظره‌ی پارک و شهر پیرامون را قاب می‌کنند. تاب‌ها به طور جمعی و به شکل مثلثی گردهم می‌آیند تا فضای مشترک و همگانی جدیدی را درون پارک بیافرینند. چارچوب آزاد این فضای موقت می‌تواند میزبان فعالیتهای مختلفی چون تاب‌بازی، پیک‌نیک، کنسرت در فضای باز و بازی قایم‌باشک باشد.
لامپ‌های LED به‌کاررفته در چارچوب تاب، غرفه را به چراغی در شب ساحل شرقی منهتن تبدیل می‌کند. همچنین اتصالات پیش‌ساخته در قطعات قاب‌های چوبی این امکان را می‌دهد که پروژه طی چند روز بسته‌بندی، حمل و مونتاژ شود. طراحی انعطاف‌پذیر و مدولار این فضای شهری، کاربری غرفه های موقتی را فراتر از فعالیتهای محدود تابستانی در یک مکان ارتقا می‌دهد.
فضای تعاملی آگاهی‌بخش
این سازه‌ی بادی و باشکوه در Next Gen Park با اندازه‌ای حدود یک تن CO2، نمادی از میزان انتشار این گاز گلخانه‌ای توسط شهرهاست. این فضای خلاقانه یک یادآوری بصری دوستانه برای شهروندان در مورد انتشار فزاینده‌‌ی CO2 در شهرهای ماست. طراحان این پروژه، عملکرد فضاهای همگانی را با رویکرد توجه به تغییرات اقلیمی به چالش می‌کشند.
هدف از نصب این سازه‌ی موقت، برانگیختن گفتگو‌های عمومی و افزایش آگاهی نسبت به محیط‌زیست بوده است. این سازه شناور بادی در طول روز به عنوان فضای گفت‌و‌گو عمل کرده و در شب به صفحه ای برای نمایش انیمیشنی تعاملی تبدیل می‌گردد. این انیمیشن شامل توصیه‌هایی برای کاهش اثر کربن از طریق تغییرات جزئی در شیوه‌ی زندگی و عادات روزمره شهروندان است. این فضای موقت در خیابانی راکد، نگاه عابران را به‌خود جلب‌کرده و باعث شکل‌گیری تجربه‌ی جدیدی از حس تعلق به مکان می‌شود. می‌توان گفت این پروژه، تبدیل یک فضای شهری کم کاربرد به فضایی تسهیل‌گر، آموزشی و تعاملی است.
بازآفرینی چشم‌اندازهای نو در شهرتاریخی
سازه‌ی Reframe توسط دفتر معماری هلندیPaul Scales برای جشنواره‌ی «معماری زنده» با موضوع ایجاد شگفتی، در مونت پلیه فرانسه شکل‌گرفت. این سازه‌ی موقت در تلاش برای بازآفرینی چشم‌اندازهای مختلف در حیاطی مرکزی در بافت تاریخی شهر طراحی شد.
Reflame مکعب ساده‌ای است از ورق‌های پلی‌کربنات، که با حرکت در فضا چارچوب‌های مختلف بصری را به نمایش می‌گذارد. در واقع، ساختار پیچیده‌ی این مکعب ساده، به تدریج کشف می‌شود وجزئیات فضای پیرامون را از نو قاب‌بندی می‌کند. این فضای موقت شهری با خلق ساختاری نوآورانه در پی بازسازی رابطه‌ی بازدیدکننده با فضای شهری، معماری تاریخی و سایر بازدیدکنندگان است.
شفافیت فضایی گذرا
Loud Shadows تلفیقی از فضاهایی است که توسط هنرمندانی در زمینه‌های مختلف، رقص، موسیقی و معماری آفریده شده‌است.
معماری این فضا های موقتی، باشکوه، در عین حال متحرک، نرم و شفاف است. شفافیت این پوسته‌ی گذرا، همانقدر که بر محیط پیرامون تاثیرگذار است، از چشم انداز واضحی از فضای اطراف خود دارد. این فضای همگانی، مکانی مناسب برای ادغام رقص، موسیقی و به چالش کشیدن مفهوم زمان است.
تعامل خیال‌انگیز با محیط پیرامون
Your Reflection ، سانتیاگو، شیلی
این پروژه، فضای گذرا و خیال‌انگیزی است که برای اوقات فراغت در پارکی عمومی در شهر سانتیاگو طراحی شده است. هدف این پروژه، ایجاد تعامل با کاربران پارک از طریق نصب صفحات منحنی‌شکل مقعر و محدب آینه‌ای است. این فضای تعاملی توسط دو صفحه‌ی آلومینیومی آینه ای به ارتفاع ۳.۲ متر و ضخامت ۲۵ میلیمتر ساخته شده است. این صفحات چشم‌انداز متغیری از تپه‌های ملایم، پوشش گیاهی اسفنجی و آب روان پیرامون را به نمایش می‌گذارند. این فضای شهری، همچنین میزبان برخی فعالیتهای فرهنگی رایگان مانند کنسرت‌ها، موسیقی زنده یا نمایش‌های شهری است.
طراحان این فضا درصدد خلق تجربه‌ای نو و نمایش شرایط متغیر و منحصربفرد می‌باشند؛ چراکه تصاویر حاصل از انعکاس و تغییر‌شکل در صفحات منحنی بی‌نهایت است. این عدم‌محدودیت در تعامل خیال‌انگیز با فضای شهری، دنیایی از تجربیات و احساسات گوناگون را مقابل تماشاگر قرار می‌دهد. در واقع، تماشاگر هر لحظه با جلوه و چشم‌اندازی پویا و بی‌بدیل از فضای پیرامون خود شگفت‌زده می‌شود.
خلق فضاهای شهری موقت به زمان و مکان‌های مشخصی محدود نمی‌شود. بسیاری از فضاهای شهری گذرا، به صورت آنی یا بر حسب نیاز و با مشارکت شهروندان شکل می‌گیرند. در مقالات بعدی به بررسی نمونه‌های دیگری از این فضاهای موقت خواهیم پرداخت که با مشارکت شهروندان شکل می‌گیرند.
منابع:
ثمینه علیزاده اشرفی
در اینستاگرام با همراه باشید
مجموعه اصول ارتباطی معمار و کافرما از تفاهم تا قرارداد
جستار هایی در حوزه معماری و کارآفرینی
کتاب کافرما ها پرواز نمی‌کنند!
