راهکار هایی برای تبدیل یک محیط آلوده به خانه ای سالم
اختصاصی کانون معماران و شهرسازان: رشد شهرنشینی و در کنار آن، توسعه‌ی مناطق روستایی باعث تغییر در گرایش‌ها و تمایلات مردم جهان شده است. حالا دیگر بیشتر آدم‌ها دوست دارند وقت آزاد خود را در خانه سپری کنند. هرچند زمان‌هایی را که در خانه نیستند نیز در سایر محیط‌های داخلی، صرف آموزش، یادگیری و… می‌کنند. با یک حساب سرانگشتی درمی‌یابیم که هر روز، بیشتر از ۹۰ درصد از وقت ما در فضاهای سربسته سپری می‌شود. بنابراین ضروری است که در طراحی فضاهای داخلی به پارامترهایی چون حرارت، روشنایی، آلودگی صوتی و تهویه‌ی مناسب توجه کنیم؛ زیرا برخلاف آنچه که خیلی‌ها تصور می‌کنند، آلودگی هوا در محیط‌های بسته‌ی داخلی می‌تواند بسیار بیشتر از محیط‌های خارجی باشد. علاوه بر این، تقریباً نیمی از بیماری‌های تنفسی در اثر کیفیت پایین هوای داخلیو عدم برخورداری از خانه ای سالم، ایجاد یا تشدید می‌شوند.
شاید به نظرتان شوکه کننده بیاید، اما باید بدانید که در بسیاری از موارد، آلودگی هوا در محیط‌های داخلی ۱۰۰ برابر بیشتر از محیط‌های خارجی است. به علاوه، برخی از این آلاینده‌ها به راحتی قابل تشخیص نیستند. بنابراین، مهم است که در مورد آلاینده‌های مختلفی که در فضای زندگی ما وجود دارند، اطلاعات کسب کنید.
آلاینده های هوا کدامند و چطور در محیط خانه ظاهر می شوند؟
آلاینده‌های داخلی می‌توانند اندازه‌ها و ترکیب‌های مختلفی داشته باشند. مثلاً ممکن است میکروارگانیسم‌هایی مانند قارچ‌ها باشند و بر روی سطوح ایجاد شوند. این سطوح آلوده را از نظر بصری به عنوان سطوح لکه‌دار می‌شناسیم. جالب است بدانید که قارچ‌ها تمایل به رشد در محیط‌های گرم و مرطوب (محیط‌هایی با سطح رطوبت ۷۰ تا ۹۵ درصد) دارند؛ پس می‌توان آنها را در فضاهایی که تهویه‌ی مطلوبی ندارند مشاهده کرد! آنچه که اهمیت دارد این است که این آلاینده‌ها می‌توانند ذرات هاگ را در هوا آزاد کنند و سلامتی ساکنین خانه را به خطر بیندازند.
نوع دیگری از میکروارگانیسم‌ها، باکتری‌ها هستند. موجوداتی زنده و تک‌سلولی که در اطراف ما، چه بر روی سطوح چه در هوا و آب، زندگی می‌کنند. با وجود اینکه شماری از باکتری‌ها خطر چندانی برای انسان‌ها ندارند، اما برخی از گونه‌های آنها می‌توانند سلامت ساکنین آسیب‌پذیرتر را به صورت جدی به خطر بیندازند.
نوع دیگری از آلاینده‌ها، اندوتوکسین‌ها هستند. مجموعه‌هایی مولکولی که توسط باکتری‌های خاصی حمل می‌شوند. آلرژن‌ها هم نوع دیگری از آلاینده‌های مولکولی به حساب می‌آیند. این نوع از آلاینده‌ها می‌توانند توسط هاگ کپک، حشرات، حیوانات خانگی و جوندگان تولید شوند.
ذراتی مثل ویروس‌ها و گرده‌ها هم سومین نوع از آلاینده‌های داخلی به حساب می‌آیند. آنها معمولاً از طریق منابع خارجی (مثل جریان هوا) به محیط داخلی منتقل می‌شوند. چندین منبع مشترک برای ذرات معلق در هوا وجود دارد. آما آنچه که واضح است این است که این نوع از آلودگی محیط داخلی می‌تواند براثر سیستم تهویه‌ی هوای ناکارآمد و گردش ناکافی هوا در محیط تشدید گردد.
از دیگر منابع آلاینده‌ی هوای داخلی کربن‌دی‌اکسید (CO2) می‌باشد. این آلاینده، که می‌تواند مضرات زیادی برای سلامت انسان داشته باشد، به راحتی و توسط بازدم ساکنین، دود سیگار و… تولید می‌شود.
نوع دیگری از مواد آلوده کننده‌ی محیط داخلی، ترکیبات آلی فرار یا VOCها هستند. این مواد می‌توانند از متریال ساختمانی یا مواد اتصال دهنده‌ی آنها نظیر چسب، رنگ و حتی چوب متصاعد شوند. به بیان ساده‌تر، منشا این نوع از آلودگی‌ها می‌تواند پارچه‌ی فرش و مبلمان شما باشد. یا حتی مواد شیمیایی تمیزکننده‌ای که هر روز از آنها استفاده می‌کنید. ترکیبات آلی فرار آلودگی‌های بسیار نگران کننده‌ای هستند؛ زیرا به راحتی در دمای اتاق تبخیر می‌شوند و به دلیل نبود اشعه‌ی ماورای بنفش در محیط خانه، معمولاً غلظت بالاتری دارند.
در نهایت اینکه، برخی از آلاینده‌های گازی متداول هم هستند که با پوسیدگی و زوال اورانیوم طبیعی‌ای که در خاک و آب وجود دارد حاصل می‌شوند. این نوع از آلودگی می‌تواند از طریق هوا و پایه‌های ساختمان به درون محیط زندگی کشیده شود.
با این حال، میکروارگانیسم‌های مختلف در محیط‌های استاندارد، رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهند. به عنوان مثال، وقتی شرایط خاصی حاکم شود (دما، در دسترس بودن آب و سایر مواد مغذی و…) باکتری‌ها و قارچ‌ها (از جمله کپک‌ها) به سرعت رشد و تکثیر می‌یابند. اما ویروس‌ها فقط در دوره‌های زمانی خاصی زنده می‌مانند. پس ما باید به دنبال راه‌حلی باشیم که تمام اشکال آلاینده‌ها را در بربگیرد و آنها را در شرایط مختلف درمان کند.
تاثیرات آلودگی محیط داخلی بر سلامت انسان
فردی که به طور مداوم در معرض آلاینده‌های بیولوژیکی خاصی قرار گیرد، ممکن به بیماری‌های تنفسی‌ای مثل آسم مبتلا شود. در حقیقت، بروز آسم در کودکان خردسال رابطه‌ی مستقیمی با در معرض کپک قرار گرفتن دارد.
برخی از انواع آلاینده‌های محیطی نیز با سردرد و مشکلات ناشی از آن در ارتباط هستند. موارد متعدد نشان داده‌اند که افزایش سطح CO2 بر عملکرد افراد تاثیر می‌گذارد. یعنی عملکرد افرادی که در معرض نرخ بالاتری از کربن‌دی‌اکسید هستند کارایی و بازدهی کمتری خواهد داشت.
سایر مواد شیمایی و آلاینده‌های نظیر VOC هم بر ساکنین یک واحد مسکونی تاثیر می‌گذارند. این آلاینده‌ها می‌توانند مسائل جدی‌ای مثل واکنش‌های آلرژیک، عفونت و مسمومیت ایجاد کنند. کالج آمریکایی آلرژی، آسم و ایمونولوژی اعلام کرده است که ۵۰ درصد از کل بیماری‌های تنفسی به دلیل کیفیت پایین هوای محیط‌های داخلی ایجاد می‌شود.
نکته‌ای که باید به خاطر داشته باشید این است که آلودگی‌های محیطی تا زمانی که در معرض آب جاری نباشند نمی‌توانند در محیط زندگی ما رشد کنند. رطوبت باعث انتشار آلاینده‌ها در محیط خانه می‌شود. پس باید تلاش کنید که سطح رطوبت محیط زندگی خود را در فاصله‌ی ۳۰ تا ۶۰ درصد تثبیت کنید.
بهترین راهکارهای اصلاحی کدامند؟
معماری و طراحی مناسب، بهترین وسیله در کاهش و کنترل رشد آلاینده‌های محیط داخلی و داشتن خانه ای سالم به شمار می‌روند. معماران باید به جهت اعطای آسایش و سلامت به ساکنین خانه، چندین پارامتر را مدنظر خود قرار دهند. تهویه‌ی مناسب، قرار گرفتن در معرض نور طبیعی و عایق‌بندی ساختمان، مهم‌ترین نکاتی هستند که باید موردتوجه قرار بگیرند.
تهویه‌ی طبیعی مناسب، یکی از اولین ملاحظات در هنگام طراحی یک خانه است. اجرای سیستم‌های تهویه‌ی هیبریدی ترکیبی در محیط داخلی می‌تواند به کاهش غلظت برخی از آلاینده‌ها کمک کند.
یک گام بسیار مهم دیگر، کنترل رطوبت ساختمان است. این کار با اجرای فرآیند ساخت خشک، نظیر چارچوب‌بندی به کمک فلزات و چوب آغاز خواهد شد. فراموش نکنید که زیرسازی خشک ساختمان کلید حفظ رطوبت در آینده است و می‌تواند از رشد بسیاری از آلاینده‌ها جلوگیری کند.
سرانجام، یکی از موثرترین راه‌ها برای کاهش انتشار آلودگی در محیط داخلی، استفاده از متریال مناسب است. می‌توان از مواد مدرن غیر سمی‌ای که برای ساخت‌وسازهای داخلی ایمن معرفی شده‌اند به خوبی بهره برد. ساده‌تر بگوییم، باید به جستجوی متریالی بپردازید که برچسب سبز یا گواهی بهداشتی اخذ کرده‌اند؛ و این بهترین راه‌حل برای کاهش آلودگی خانه ها به حساب می‌آید. ما می‌توانیم گواهینامه‌هایی مثل LEED، BREEAM و WELL را به شما معرفی کنیم.
به عنوان نمونه می‌توان به سقف و تخته سقف‌های Active`Air اشاره کرد. این محصولات می‌توانند آلاینده‌ها را جذب و VOCها را تا ۷۰ درصد رقیق کنند. علاوه‌بر‌این، به تعمیر و نگهداری ممتد هم نیازی ندارند و می‌توانند به عنوان یک راه‌حل دوست‌دار محیط‌زیست معرفی شوند.
همانطور که در یک سال گذشته، و براثر همه‌گیری جهانی ویروس کرونا، متوجه شدیم؛ محیط خارجی می‌تواند سلامت انسان را با خطرات جدی‌ای مواجه کند. بنابراین، وقت گذراندن در محیط خانه یک راه‌حل جدی به نظر می‌رسد! با این وجود، در صورت عدم نگهداری، طراحی نامناسب و کنترل نکردن رشد و گسترش آلاینده‌ها، محیط داخلی می‌تواند هم‌ارز محیط خارجی خطرناک باشد. پس باید به تلاش‌ها در جهت حفظ سلامت و کاهش آلودگی محیط داخلی احترام بگذاریم؛ و با چند انتخاب هوشمندانه در ارتقای رفاه عمومی جامعه‌ی خود تلاش کنیم.
منبع:
نادیا کریمی
در اینستاگرام با همراه باشید
مجموعه اصول ارتباطی معمار و کافرما از تفاهم تا قرارداد
جستار هایی در حوزه معماری و کارآفرینی
کتاب کافرما ها پرواز نمی‌کنند!
