معماری مدرن چیست و اصول آن چگونه است؟
راهنمای جامع ۲۰۲۳ برای معماران
اصطلاح ” معماری مدرن ” نگرش اجتماعی، هنری و فرهنگی به‌نام مدرنیسم را توصیف می‌کند. این سبک بر رد «قوانین» از پیش تعیین‌شده و سنت‌ها و آیین گذشته، همچنین آزادی بیان در هنر، ادبیات، معماری و موسیقی تأکید دارد. جنبش مدرن در معماری در قرن بیستم متولد شد و در واقع می‌توان گفت پس از جنگ جهانی اول شروع به‌کار کرد. پیشرفت‌های پی‌در‌پیِ مهندسی، مصالح ساختمانی، برابری اجتماعی، بهداشت و صنعت، درحالی که سبک‌های تاریخی گذشته رد می‌شدند، به‌حد زیادی به‌هم نزدیک شدند. این طوفان تغییرات و پیشرفت به معماری اجازه داد تا وارد عصر جدیدی از طراحی شود که بنام معماری مدرن شناخته می‌شود.
در این مقاله سعی شده است تا به بررسی تاریخچه و ویژگی‌های این سبک پرداخته شود. سپس اصول طراحی معماری مدرن واکاوی شده است. همچنین با بررسی جایگاه آن در ایران سعی شده است روند ظهور و پیشرفت آن بررسی گردد. در ادامه با ما همراه شوید تا ابتدا تعریف معماری مدرن را بررسی کنیم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
تعریف معماری مدرن چیست؟
معماری مدرن، در مفهوم، با سبک خاص و منحصربه‌فردش متمایز می‌شود و حذف بیشتر تزئینات اضافی و کنارگذاشتن ویژگی‌های معماری کلاسیک از جمله مشخصات این سبک است. معماری مدرن و معاصر، معماری‌ای است که سعی در اجرای سازماندهی شهری به‌جای مانده از جنبش مدرن را دارد.
معماری مدرن تلاش کرد تا به حل یک مشکل آن دوران کمک کند: افزایش جمعیت شهری. مهاجرت و صنایع جدید مانند فولادسازی مردم را از مناطق روستایی به شهرها جذب کرد و همین باعث ایجاد دفاتر، کارخانه‌ها و مسکن‌های جدید شد. تکنیک‌های جدیدِ تولید انبوه با امکان تولید سریع و نسبتاً ارزان در این زمان وارد عمل شد.
در طول سال‌ها، معماری مدرن در سراسر جهان به‌گونه‌ای گسترش یافت که با ویژگی‌های آن ناحیه خود را وفق داد به‌طوریکه که نیازهای محلی و طراحی مختص آن منطقه را برآورده می‌کرد. معماران مدرن همچنین بررسی کردند که چگونه مواد می‌توانند بر طراحی موثر باشند.
تاریخچه‌ی معماری مدرن
هیچ آغاز مشخص یا ساختمان منحصربه‌فردی وجود ندارد که بتوانیم آن را مطلقا شروع مدرنیسم در معماری بدانیم. با این حال، چندین رشته‌ی مستقل از ایده‌ها در اروپا در اواخر قرن نوزدهم (دهه‌های ۱۸۰۰-۱۹۰۰) درحال توسعه بودند که ارتباط واضح و معناداری با این جنبش نشان می‌دهند. ساختمان‌های حاصل از این ایده‌ها همگی می‌توانند به‌شدت با مفاهیمِ پیشرفت تکنولوژی، صنعتی‌سازی و توسعه‌ی مصالح ساختمانی جدید مرتبط باشند. تزئینات و جزئیات تاریخی روی این ساختمان‌ها اغلب به حداقل می‌رسند یا به‌طور کامل حذف می‌شوند.
مدرنیسم با رد سابقه‌های تاریخی و عدم تقلید از اشکال گذشته آغاز شد. در آن زمان، بسیاری از ساختمان‌ها هنوز به گذشته اشاره می‌کردند، به‌ویژه دوره‌ی رنسانس. هنگامی که اعتماد به ارزش‌های گذشته مانند رنسانس شروع به از بین‌رفتن کرد، معماران پرسیدند که چرا باید از معماری گذشته تقلید کنند؟ آنها شروع به جستجوی زبان جدیدی کردند که بازتاب صادقانه‌تری از جهان معاصر را بیان کند. تبعیت برده‌وار از اشکال و قوانین تاریخی کم‌کم کنار گذاشته شد. و به‌جای الهام‌گرفتن از گذشته، این بار شروع به نگاه‌کردن به جلو کردند.
معماران اروپایی مانند آدولف لوس، اتو واگنر، لوکوربوزیه، میس ون در روه، اریک مندلسون و والتر گروپیوس از طرفداران اولیه فلسفه‌های مدرن بودند. معماران آمریکایی مانند لوئیس سالیوان، فیلیپ جانسون، فرانک لوید رایت، آلبرت فری، ایروینگ گیل، رودولف شیندلر و ریچارد نوترا در سراسر ایالات متحده با اصطلاح مدرن شروع به‌کار کردند. به تدریج آثار و ایده‌های آنها در جامعه نفوذ کرد و مدرنیسم جای پای محکمی در محافل معماری در سراسر جهان پیدا کرد.
انقلاب صنعتی نیز نقش بسزایی در توسعه‌ی معماری مدرن داشت. نحوه‌ی زندگی، کار، مسافرت و حتی نحوه‌ی اوقات فراغت مردم در این زمان به‌طرز چشمگیری تغییر کرد. شیوه‌ی جدیدی از زندگی باعث شکل‌گیریِ انواع ساختمان‌هایی بی‌سابقه شد. آسمان‌خراش‌ها، ایستگاه‌های قطار، فرودگاه‌ها، کارخانه‌ها و ساختمان‌های اداری در شهرهای بزرگ جهان با شکلی جدید شروع به‌ساخت کردند.
مهمترین تأثیر انقلابِ صنعتی، اختراع و در دسترس‌بودن مواد جدید بود. قابل توجه‌ترین توسعه، استفاده از فولاد در معماری و زیرساخت‌های آن بود. فولاد مزایای مهندسی زیادی داشت. همین به معماران و مهندسان اجازه می‌داد تا دهانه‌های طویل، سازه‌های بلندتر و پلان‌های باز را با فراق بال طراحی کنند. این موارد توانستند ظاهر شهرها را تغییر دهند و به تدریج به نمادهایی تبدیل شدند که زیبایی‌شناسی معماری مدرنیستی را نشان می‌دادند.
با انقلاب صنعتی، حامیان جدید و متمرکز بر توزیع ثروت نیز ظهور کردند. در قرن هجدهم، حمایت معماری عمدتاً از کلیسا، دولت یا اشراف بود. این حامیان معمولاً علاقه مند به ایجاد ساختمان‌هایی بودند که به گذشته و جریان تاریخی اشاره می‌کردند. با انقلاب صنعتی، سرمایه‌دارانی پا به عرصه گذاشتند که توانستند در پروژه‌های جدید از همه نوع سرمایه‌گذاری کنند. این حامیان به کنوانسیون‌های مذهبی یا دولتی وابسته نبودند. با بودجه‌های هنگفت و سخاوتمندانه‌ای که در دسترس داشتند، اغلب مایل به آزمایش انواع فرم‌ها و مصالح جدید بودند.
شرکت‌های بزرگ شروع به ساختِ ساختمان‌های اداری برای کارکرد خود کردند. در بسیاری از موارد، آنها به معماران سفارش ساخت ساختمان‌های منحصربه‌فرد و اغلب مرتفع را دادند زیراکه ساختمان‌های آنها نشان‌دهنده‌ی برندشان بود. و به‌تبع خواستار بهترین و برترین ساختمان بودند.
باورهای اخلاقی و سیاسی جدیدی درباره‌ی بشریت شروع به شکل‌گیری کرد. در طول دهه‌ی ۱۹۳۰، بسیاری از مردم در شهرها در فقر زندگی می‌کردند. مردم شروع به ردِ شرایط غیر انسانی در این اوضاع کردند. معماران توانستند راه‌حل‌هایی برای این مشکلات پیدا کنند. بهداشت و سلامت، وارد گفتمانِ معماری شد. طرح‌های اصلی برای جوامعِ آرمان‌شهری، در قالب مجموعه‌ای از بلوک‌های مسکونی که توسط باغ‌ها احاطه شده‌اند، در شهرها وارد صحنه شدند.
جنگهای جهانی، اگرچه ویرانگر بودند، اما توسعه‌ی بسیاری از مواد جدید از جمله پلاستیک، کامپوزیت، آلیاژهای فلزی و شیشه را تسریع کردند. در پایان جنگ، تولیدکنندگان مشتاق بودند که این محصولات را به بازارهای عمومی عرضه کنند و سعی در کسب سود داشتند.
سربازانی که در پایان جنگ به خانه باز می‌گردند و در تلاش برای تشکیل خانواده‌های جدید هستند، به مسکن نیاز دارند. تقاضای مسکن باعث رونق ساختمان‌سازی بی‌سابقه‌ای شد. درخواست برای ایجاد خانه‌های تک خانواده و ظهور معماران با ایده‌های جدید موجب ایجاد طرح‌های وسیعی شد. برنامه‌ی خانه با مطالعه‌ی موردی در کالیفرنیای جنوبی تلاش کرد تا معماریِ مدرنِ اقتصادی را به اکثریت افراد جامعه برساند. از طریق این برنامه، خانه‌های نمادین بسیاری ساخته شد که امروزه نمادِ معماریِ مدرنِ آمریکایی هستند.
در اواخر دهه‌ی شصت، علاقه به معماری مدرن شروع به کاهش کرد. چندین جنبش مختلف از آن زمان آمده و رفته‌اند، مانند پست مدرنیسم، بروتالیسم، و ساختارشکنی. با این حال، با استقبالی چون مدرنیسم مواجه نشدند.
ما همیشه با نبردی دست و پنجه نرم خواهیم کرد که معماران مدرن اولیه با آن مواجه بودند: چگونه می‌توانیم معماری «منطبق بر زمان» بدون تکیه بر فرم‌های گذشته برای ساختمان‌هایمان ایجاد کنیم؟ اگرچه بسیاری از نظریه‌ها و فلسفه‌های زیربنایی مدرنیسم منسوخ تلقی شده‌اند، اما همان اصول امروزه بسیار ارزشمند تلقی می‌شوند.
اصول معماری مدرن
- فقدان تزئینات: تزئینات در این سبک یا حذف شده و یا بسیار ساده شده‌اند و جای خود را به اتصلات و جزئیاتی ساده می‌دهند که به‌خوبی اجرا شده‌اند.
- تاکید بر فرم‌های مستطیلی و خطوط افقی و عمودی: شکل خانه‌ها بیشتر به شکل مکعب مربع یا مستطیل هستند. اشکال عمودی در کنار عناصر افقی برای تاکید بیشتر استفاده می‌شوند.
- سقف‌های مسطح، تأکید بر سطوح افقی و برآمدگی‌های بام: خانه‌های مدرن معمولاً در سایت‌های وسیع ساخته شده‌اند و نمونه‌ها در زمین نه در تضاد بلکه با همزادپنداری ظاهر می‌شوند و آنچنان طراحی می‌شوند که گویی زمین را به آغوش می‌کشند.
- استفاده از مصالح و سیستم‌های مدرن: ستون‌های فولادی که به شکل اکسپوز استفاده می‌شوند، بلوک‌های بتنی که به‌عنوان مصالح تکمیل‌شده استفاده می‌شوند، کف‌های بتنی که در معرض دید قرار می‌گیرند، خرپاهای فولادی با دهانه‌های عریض که فضاهای بدون ستون مناسبی ایجاد می‌کنند و سیستم‌های گرمایشی تابشی که محل مناسبی از لحاظ آسایش حرارتی بوجود می‌آورند همگی از ویژگی‌های این سبک هستند.
- استفاده از مصالح سنتی با روش‌های جدید: مصالحی مانند چوب، آجر و سنگ به روش‌های جدید و ساده‌ای استفاده می‌شوند که زیبایی سبک مدرن را منعکس می‌کنند. روکش‌های چوبیِ سنتی با روکش‌های عمودی ساده بصورت صفحات بزرگ و صاف جایگزین می‌شوند. آجر و سنگ ساده و بدون تزیین هستند و به‌شکل صفحات مستطیلی به کار می‌روند.
- تاکید بر اصالت مصالح: چوب اغلب به جای رنگ‌آمیزی، تنها لکه‌گیری می‌شود تا ویژگی طبیعی خود را نشان دهد. در بسیاری از موارد چوبِ بیرونی نیز به همان حالت تمیزکاری می‌گردد تا نشانگر بافت و ویژگی چوب باشد.
- ارتباط بین فضاهای داخلی و سایت: استفاده از شیشه در جداره‌های بیرونی به‌صورت چشمگیر، فضا و منظره‌ی بیرون را به داخل هدایت می‌کند و همین سبب ایجاد مناظر دلپذیر از داخل به بیرون می‌شود.
- تاکید بر فضاهای داخلی باز و روان: فضاهای زندگی دیگر با دیوارها، درها و راهروها تعریف نمی‌شوند. فضاهای نشیمن، ناهارخوری و آشپزخانه در این سبک به‌عنوان بخشی از یک فضای داخلی به هم پیوسته در کنار هم قرار دارند.
- استفاده از شیشه و نور طبیعی: پنجره‌ها دیگر صرفا دریچه‌هایی کوچک به بیرون نیستند و جای خود را به پنجره‌های قدی داده‌اند تا مناظر چشمگیر و نور طبیعی را به اعماق فضای داخلی خانه‌ها وارد کنند.
- استفاده از آفتاب و سایه برای افزایش راحتی انسان: بهترین نمونه‌های خانه‌های مدرن، کارآمدترین آنها هستند. این خانه‌ها برای استفاده از انرژی‌های طبیعی مانند گرمایش خورشید در زمستان طراحی شده‌اند، درحالی‌که برآمدگی‌های طولانی و دهانه‌های فرورفته با سایه‌اندازی ساختمان را در تابستان خنک نگه می‌دارند.
انواع جنبش‌های معماری مدرن
آرت دکو
آرت دکو سبکی است که برای اولین بار قبل از جنگ جهانی اول در فرانسه ظاهر شد. نام خود را از نمایشگاه مدرن (نمایشگاه بین‌المللی هنرهای تزئینی و صنعتی مدرن که در سال ۱۹۲۵ در پاریس برگزار شد) گرفته است. این سبک ترکیبی از سبک‌های مدرن و صنایع دستی ظریف است که نشان‌دهنده‌ی زرق‌وبرق، تجمل، شکوه و پیشرفت تکنولوژی می‌باشد.
بروتالیسم
سبک بروتالیسم یا بروتال در دهه‌ی ۱۹۷۰ رایج شد. این سبک که نشات‌گرفته از جنبش معماری مدرنیستی است، با ساختارهای بلوک مانندِ منحصربه‌فرد تعریف شده و عمدتاً دارای مصالح ساختمانی است که بدون دستکاری هستند. بتن اکسپوز در این نوع ساختوساز از مصالح مادر بشمار می‌آید. با این حال، برخی از ساختمان‌ها عمدتاً با آجر ساخته شده‌اند. بروتالیسم با اینکه زادگاهش اروپا بود اما اکنون در سراسر جهان بناهایی با این سبک یافت می‌شود. این سبک عمدتاً در ساخت‌وسازهای ساختمان‌های سازمانی استفاده شده است.
معماری ساخت‌گرا
جنبش معماری سازه‌گرا یا کانستراکتیو عمدتاً در اتحاد جماهیر شوروی بین سال‌های ۱۹۲۰-۱۹۳۰ مورد استفاده قرار گرفته شده است. این سبک که در تلاش برای ترکیبِ مهندسی با فناوری پیشرفته با هدف ایجاد اجتماعی کمونیستی بود، در سال ۱۹۳۲ با شکست مواجه شد و از بین رفت.
معماری ساختارشکنی
معماری ساختارشکن در حدود دهه‌ی ۱۹۸۰ شروع شد. این سبک که یک تصور انتزاعی از ساختمان می‌دهد، با عدم یکپارچگی، تقارن و هماهنگی تعریف می‌شود. این ایده از نام «دیکانستراکتیو» که توسط ژاک دریدا، فیلسوف فرانسوی ابداع شد، نشأت گرفته است. ظاهر بصری ساختمان‌ها با بی‌نظمیِ کنترل‌شده و غیر قابلِ پیش‌بینی‌بودن تعریف می‌شود.
نئوپلاستیک
جنبشی است که در سال ۱۹۱۷ در لیدن پایه‌گذاری شد. این جنبش متشکل از معماران و هنرمندانی بود که از خالص‌بودن در فرم و رنگ دفاع می‌کردند. آنها به استفاده از رنگ‌های اصلی، سیاه و سفید، و نیز احجام افقی و عمودی‌ای که ساده‌سازی شده‌اند، شهرت یافتند.
اکسپرسیونیسم
اکسپرسیونیسم یک جنبش معماری در اروپا است که در قرن بیستم متولد شد. در آلمان غربی و شمالی، جنبشی به‌نام اکسپرسیونیسم آجری، گونه‌ای از جنبش اکسپرسیونیستی است. این سبک، بخشی از سه سبکِ غالب معماری مدرن را تشکیل می‌دهد.
معماری آینده نگر یا فتوریستی
محل تولد این سبک در ایتالیا است. با خطوط طولانیِ پویا، رنگ‌‌هایی قوی، حرکت، سرعت، و جنبش تعریف می‌شود. فیلیپو توماسو مارینتی، شاعر، جنبشی هنری به‌نام فوتوریسم را در سال ۱۹۹۰ پایه‌گذاری کرد که جنبش آینده‌پژوهی، بخشی از آن است. این جنبش معمارانی مانند آنتونیو سنت الیا را جذب کرد که این سبک را در طراحی شهری بکار برد.
جنبش باغ شهر یا گاردن سیتی
این سبک توسط سر ابنزر هاوارد در سال ۱۸۹۸ در انگلستان و با الهام از انقلاب صنعتی آغاز شد و اساس آن، شهرهایی بودند که با باغ‌ها برای کشاورزی احاطه شده‌اند. باغ‌شهرها به‌گونه‌ای باید طراحی شوند که دسترسی به تمام امکانات شهری و روستایی را فراهم کنند.
معماری های تِک
معماریِ های تک یا اکسپرسیونیسم ساختاری، در دهه‌ی ۱۹۷۰ با ترکیب فناوری و صنعت پیشرفته در طراحی ساختمان آغاز شد. این سبک، به‌عنوان پلی میان پست مدرنیسم و مدرنیسم عمل می‌کند.
سبک بین المللی
سبک بین المللی بین سال‌های ۱۹۲۰-۱۹۳۰ توسعه یافت. اولین حامیان آن، فیلیپ جانسون و هنری- راسل هیچکاک که در سال ۱۹۳۲ متصدیان موزه‌ی هنر مدرن بودند، هستند. این موزه به استفاده از مصالحِ سبک، تاکید بر حجم، مواد صنعتی، تزئینات و رنگ، تکرار فرم‌های مدولار و سطوح صاف شناخته می‌شود.
سبک متابولیسم
این سبک اولین بار در سال ۱۹۵۰ در کنگره‌ی جهانی سیام به رسمیت شناخته شد. و می‌توان گفت ایده‌ی اولیه آن از استدیو کنزو تانگ بوجود آمد. دهه‌ی ۱۹۶۰ دورانی طلایی برای ظهور روش‌های معماری آوانگارد بوجود آمد. در واقع بعد از جنگ جهانی دوم تفکرات خلاقانه رنگ و بوی متفاوتی گرفت تا طراحی شهرها و روستا‌ها به نظم اجتماعی کمک کنند.
سبک مدرن میانه
این سبک اولین بار با معرفی کارا گرینبرگ در کتاب خود با عنوان، مدرن میانه- مبلمان دهه‌ی ۱۹۵۰، شناخته شد. امروزه این سبک بخصوص در طراحی موزه‌ها بشدت شناخته شده است. این سبک بعد از سال‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ شاهد دوران اوج خود بود و آثار خود را به‌عنوان یک جنبش هنری علاوه بر معماری، بر طراحی گرافیک و محصول نیز گذاشت.
معماری معاصر و تفاوت آن با معماری مدرن
معماری معاصر، معماری امروز و حال است. معماران معاصر می‌توانند با سبک‌های مختلف، از معماری پیشرفته و پست مدرنیسم گرفته تا سبک‌های مفهومی، در مقیاس بزرگ و کوچک کار کنند.
طراحی‌های معاصر، قابلیت شگفت‌زده‌کردن را به‌همراه دارند. مثلا آسمان‌خراشی که در زمان‌های مختلف روز درخشان می‌شود و حتی تغییر رنگ می‌دهد.
می‌توان از جمله تفاوت‌های این سبک با معماری مدرن به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از فناوری‌های جدید
- تکنیک‌های جدید ساختمانی
- مصالح ساختمانی به‌روز
- انطباق و بهبود مواد و تکنیک‌های فعلی و قدیمی
- تغییر مرزهای ساختاری
- ترکیبات جدیدتر
لوکوربوزیه در معماری مدرن
لوکوربوزیه همراه با میس ون در روه و والتر گروپیوس نقش مهمی در ایجاد سبک بین‌المللی داشت. جنبشی که با فرم‌های مستطیل، فضای داخلی باز و ساختارهای «بی وزن» تعریف می‌شد. لوکوربوزیه این اصول را در پنج اصل معماری جدیدِ خود که در سال ۱۹۲۷ منتشر شد مطرح کرد:
- پیلوت: شبکه‌ای از ستون‌ها برای جایگزینی دیوارهای باربر که به معماران اجازه می‌دهد تا از فضای کف استفاده‌ی بیشتری کنند.
- پلان آزاد طبقات: فضاهای قابل سکونت با امکان تغییر و به اصطلاح منعطف که به‌دلیل عدم وجود دیوارهای باربر می‌توانند با تغییر سبک زندگی سازگار شوند.
- روف گاردن: سقفی صاف پوشیده از پوشش گیاهی که رطوبت را ثابت نگه می‌دارد و دما را تنظیم می‌کند.
- پنجره‌های افقی: این پنجره‌ها که از دیوارهای غیر باربر جدا می‌شوند، منظره‌های زیبا و نوررا به داخل هدایت می‌کنند.
- نماهای آزاد: بخش های باز و بسته که به نما اجازه می‌دهند تا عناصر طراحی داخلی و خارجی را به هم متصل یا جدا کنند.
واضح است که فلسفه‌ی لوکوربوزیه به همان اندازه که به فرم و شکل احجام اهمیت می‌دهد، به کارکرد نیز می‌پردازد. بیشتر آثار او بر این اصل ساخته شد که معماری اصولی چگونه بر مناظر اجتماعی موثر است. مجتمع‌های آپارتمانی بزرگ با فضاهای اجتماعی سایه‌دار، باغ‌های پشت بام، خیابان‌هایی برای گشت‌وگذار و خرید و سایر امکانات رفاهی همه از ایدوئولوژی‌های طراحی لوکوربوزیه بحساب می‌آیند. اساسا این‌ها خانه‌هایی برای افراد جامعه خواهند بود که نه تنها در آن ساکن می‌شوند، بلکه می‌توانند در آن به‌معنای واقعی کلمه زندگی کنند.
آثار مهم معماری مدرن در جهان
خانه‌ی آبشار اثر فرنک لویدرایت، ۱۹۳۵
طراحی این خانه متاثر از معماری ژاپنی است و یکی از دلایل معروفیتش کنسول معروف آن است. این خانه در پنسیلوانیا در ایالات متحده واقع شده است. و متعلق به خانواده‌ی کافمن بود که از آن به‌عنوان استراحتگاهِ آخر هفته استفاده می‌کردند. این خانه بلافاصله پس از ساخت، شروع به خراب‌شدن کرد. ولی در سال ۲۰۰۲، پس از تعمیراتِ گسترده، به موزه تبدیل شد.
خانه شیشه ای، نیو کنعان، کانکتیکات، ایالات متحده آمریکا
این خانه در سال ۱۹۴۹ توسط فیلیپ جانسون به‌عنوان خانه‌ی شخصی‌اش ساخته شد. از نظر طراحی مینیمال بود و استفاده از ویژگیِ بازتابی شیشه در این بنا شاخصه‌ی مهم آن بحساب می‌آمد. جانسون با آزمون و خطا روی اشکالِ هندسی با ابعاد مختلف توانست یکی از بناهای شاخص معماری مدرن را خلق کند.
این خانه که مانند خانه‌ی آبشار آخر هفته‌ها استفاده می‌شد، از شیشه و فلز ساخته شده است. این بنا هم دچار مشکلاتی مانند نشتی سقف شد که جانسون آن را به شوخی «خانه‌ی چهار سطل» نام نهاد.
ویلا ساووی (۱۹۳۱)، پاریس، فرانسه
ویلا ساووی که نامش را از صاحبان فرانسوی زبانش گرفته‌است، در حومه‌ی پاریس بنا شد. پنج شعار لوکوربوزیه: پلان باز، شبکه‌ی ستونی بتن، روف گاردن، اهمیت نما و پنجره‌های افقی، در این ویلا نمادین شده است.
پیست اسکیت اینگالز در نیوهیون، کنتیکت، ایالات متحده آمریکا
ساختمانی که به‌نام “نهنگ ییل” برگرفته از محل تحصیل معمار آن یعنی سارینن مشهور شد، برخلاف بسیاری از بناهای هم‌دوره‌اش دارای امضای شخصیِ معمار سازنده‌اش بود. قوس‌های زنجیره‌ای سالنِ هاکی که دارای سقفی طاقدار است مشخصه‌ی بارز این بناست. این سازه توسط طاق بتنی مسلح به ارتفاع ۹۰ متر پشتیبانی می‌شود.
ساختمان ایزوکان، ولز کوتس، لندن، بریتانیا، ۱۹۳۴
این بنا یک ساختمان مسکونی می‌باشد که همچنان درحال استفاده است. این مجتمع دارای ۳۲ واحد است که ۲۴ مورد از آنها آپارتمان استودیویی و ۸ آپارتمان یک خوابه هستند. بعلاوه ساختمانِ ایزوکان دارای اتاق کارمندان و پارکینگ بزرگی است.
این ساختمان توسط معماران آوانتی در سال ۲۰۰۳ مرمت شد. پس از بازسازی، یک گالری فروش به پارکینگ این مجتمع اضافه شد تا محصولات فرهنگی مرتبط با این ساختمان در آن به‌فروش برود. این بنا توانست با کسب “درجه ۱ ساختمانی” به‌عنوان یکی از بناهای مهم معماری در بریتانیا جای پای خود را محکم‌تر کند.
موزه‌ی گوگنهایم اثر فرانک لوید رایت، نیویورک، ایالات متحده آمریکا، ۱۹۵۹
با طراحی این ساختمان، فرانک لوید ایده‌ی «معماری ارگانیک» را به مارکت معماری معرفی کرد، سبکی که مفهومِ ارتباط انسان و محیط زیست را به ثمر رساند.
این موزه به‌صورت مارپیچی طراحی شده است و بسیاری از گالری‌ها و مجموعه‌های هنری اصلی را در خود جای داده است. این ساختمان طراحی شده است تا شما را به سفری بی پایان ببرد. شکل‌های هندسی که بر معماری مدرن غالب بودند توسط فرانک، این‌بار تبدیل به فرم‌هایی شدند تا ایده‌ها، احساسات و حالات انسانی را توصیف کنند. دایره: بی‌نهایت، مثلث: وحدت، مربع: یکپارچگی و اشکال مارپیچی: سیر طبیعت را در بنا نمود کردند. او این ساختمان را «معبد روح» می‌دید.
سیته اثر لوکوربوزیه، مارسی، فرانسه، ۱۹۵۲
طراحی مینیمالی که از مهمترین آثار لوکوربوزیه بحساب می‌آید. الهام از جنبش باهاوس باعث شد از زرد، قرمز و آبی به‌عنوان پالت رنگی خود استفاده کند. این پروژه دارای ۳۳۷ آپارتمان (از ۲۷ نوع مختلف)، یک استخر و یک زمین بازی بود.
ساختمان از بتن اکسپوز ساخته شده است. در ابتدا لوکوربوزیه در نظر داشت که از اسکلت فولادی ساخته شود، اما جنگ جهانی دوم یافتن این ماده را سخت کرد و این آرزو غیرممکن شد. در سال ۲۰۱۶، این سازه در فهرست میراث جهانیِ یونسکو قرارداده شد.
غرفه بارسلونا اثر لودویگ میس ون در روه، بارسلون، اسپانیا، ۱۹۲۹
این ساختمان که در ابتدا به‌عنوان پاویون آلمان شناخته می‌شد، در سال ۱۹۲۹ برای میزبانی نمایشگاه‌های آلمانی ساخته شد. طراحی ساختمان متاثر از جنبش باهاوس بود و دارای سقف‌های کنسولی و دیوارهای شفاف بود.
ویلا دیریکز اثر مارسل لبورن، بروکسل، بلژیک، ۱۹۳۳
این ساختمان با بلوک‌های جذاب، بتن سفید و احجام شیشه‌ای توسط فضای سبز احاطه شده است. این ویلا همچنین دارای فضای داخلی مجلل و امکاناتی مانند انبارهای شراب و سینما است. دیریکز علاقه زیادی به هنر داشت و این بنا را هنرمندانه طراحی کرد. با این حال، این ساختمان برای مدتی مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفت تا اینکه الکساندر کامبرون آن را در سال ۲۰۰۷ خریداری و بازسازی کرد.
گالری ملی نوی اثر لودویگ میس ون در روه، برلین، آلمان، ۱۹۶۸
این موزه به هنر مدرن اختصاص دارد و قدمت آن به اوایل قرن بیستم باز می‌گردد. بیشتر مصالح استفاده‌شده‌ی آن شیشه، و نیز نمای بیرونی مسطح، و سقف آن کنسول است. منظره‌ی اطراف آن به‌خوبی توسط مجسمه‌سازی تزئین شده است و در اصل از میس ون در روه و سبک وی، الهام گرفته شده است. این ویلا از سال ۲۰۱۵ به‌دلیل بازسازی بسته شده است.
معماری مدرن در ایران
با جنگهای روسیه و ایران (۱۳-۱۸۰۴) دوره‌ی مهم تاریخی در ایران آغاز شد که تا پایان سلطنت پهلوی (۱۹۲۵-۱۹۷۹) ادامه یافت. این دهه‌های پرتلاطم موجب یک سلسله دگرگونی‌های اجتماعی و فرهنگی شد که در نهایت به پیدایش ایران مدرن و به همراه آن معماری مدرن منجر شد. با شناخت بافت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی این دوره، می‌توان به این نتیجه رسید که معماری یکی از بارزترین جلوه‌های توسعه فرهنگی آن دوران بوده است.
نیاز به نوسازی و ارتقای توان دفاعی ایران با افزایش مبادلات ایران و غرب که از دوره قاجار (۱۷۸۹-۱۹۲۵) آغاز شد و در جنگهای روسیه و ایران خود را بیش از پیش آشکار کرد. در دهه‌ی ۱۸۱۰، عباس میرزا، که شاهزاده‌ی نایب‌السلطنه و فرماندار آذربایجان در اوایل قرن نوزدهم بود، خود را با مشکل جدیدی روبرو دید: تجاوز مستمر روسیه به شمال شرق. جنگ با روسیه باعث شد عباس میرزا متوجه شود که نیاز مبرمی به آموزش برخی از نیروهایش با استفاده از مدل غربی وجود دارد. هدف او ایجاد یک ارتش مدرن جدید و ایجاد یک ساختار اجتماعی-اقتصادی موثرتر برای ارتش بود. عباس میرزا برنامه اصلاحات نظامی را با نام نظم جدید (نظام جدید به معنای ارتش جدید) آغاز کرد. این نیروی مدرن عمدتاً توسط افسران انگلیسی برای مقابله با تهدید روسیه، آموزش می‌دیدند. این اصلاحات بر اساس اصلاحاتی که در دوره سلطنت سلطان سلیم سوم (۱۷۸۹-۱۸۰۷) در امپراتوری عثمانی درحال انجام بود، الگوبرداری شد.
نظم جدید همچنین به اقدامات دیگری مانند ترجمه‌ی کتاب‌های اروپایی، تأسیس چاپخانه‌ها، راه‌اندازی روزنامه‌ها و سازماندهی مجدد نظام مالیاتی انجامید. اگرچه عباس میرزا در سال ۱۸۳۳ درگذشت، اما اصلاحات او بر سه مؤلفه اصلی جامعه ایران تأثیر گذاشت: تجارت، دربار و ارتش. اصلاحات قاجار توسط امیرکبیر که از سال ۱۸۴۸ تا ۱۸۵۱ وزیر ناصرالدین شاه و فرمانده کل ارتش بود، انگیزه بیشتری یافت. این اصلاحات دومین تلاش برنامه ریزی شده برای دستیابی به نوسازی در ایران بود. امیرکبیر فراتر از سازماندهیِ مجدد نظامی و اداری، اولین موسسه‌ی آموزش عالی مدرن به سبک اروپایی در ایران، دارالفنون، پلی تکنیک را تأسیس کرد.
عصر مدرنیسم از اواخر قرن نوزدهم در اروپا آغاز شد و بعدها نه تنها در معماری، بلکه در حوزه‌های دیگری مانند نویسندگی و نقاشی نیز وارد ایران شد. در اواسط دهه ۱۹۲۰، معماری در ایران تفاوت چندانی با آنچه در چند دهه‌ی قبل از آن وجود داشت، نداشت. اگرچه تغییراتی در مد معماری ایجاد شده بود که بر نحوه‌ی ساخت ساختمان‌ها و مصالح استفاده‌شده تأثیر گذاشت، اما بیشتر ساخت‌وسازها هنوز در طراحی، مصالح و تکنیک‌ها بسیار سنتی بودند. تا سال ۱۹۳۵ هیچ ساختمان مهمی به سبک مدرن در ایران ساخته نشد. در دوره‌ی انتقالی دهه ۱۹۳۰، معماران مدرنیست ایرانی به دنبال ایجاد چارچوبی مخالف هارمونی معماری سنتی و نیز کشف جهت‌ها و فرم‌های جدید بودند. معماری مدرنیستی در پایان دهه‌ی ۱۹۳۰ به‌شدت ریشه دوانده بود.
برنامه‌ی نوسازی شهری، الهام بخشِ تغییر سبک معماری و علاقه به طراحی انواع جدیدی از ساختمان‌ها بود که قبلاً در ایران وجود نداشتند. تئوری‌های زیبایی‌شناسی، نیروهای مختلف اجتماعی و فناوری‌های جدید در هم تنیده شدند تا باورهای معماری در ایران را تغییر دهند. می‌توان گفت اولین سازه‌ای که به سبک مدرن در ایران معرفی شد راه‌آهنِ فرا ایرانی (TIR) است. شاید بتوان گفت معماران فرانسوی نقش بسزایی در گسترش معماری مدرن در ایران داشتند. برنامه‌های بازسازی رضاشاه موجب شد تا آنها در دانشکده‌ی هنرهای زیبا مشغول به‌کار شوند. معماران مدرنیست ایرانی که در اروپا تحصیل کرده بودند نیز در این جنبش تأثیرگذار بودند. آنها نه تنها زبان معماری جدیدی را معرفی کردند که نشان‌دهنده‌ی تمایل به جداشدن از گذشته بود، بلکه انجمن معماران فارغ التحصیل ایران (ISGA) را نیز تأسیس کردند.
این فرآیند ساخت که بین سال‌های ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۳ رخ داد، به بیشتر ساختمان‌های دولتی و تجاری آن دوره سرایت کرد، آنچنان که امروزه نیز شاهد وجود این سبک ساختمان‌ها که بدون توجه به شرایط اقلیمی و با هدف ساختوساز سریع‌تر و ارزان‌ترساخته شده‌اند، در شهرهای بزرگی چون تهران، مشهد، تبریز، شیراز و … هستیم.
دراین‌دهه‌ها کلیه عناصر تزئینی حذف و از حداقل تنوع مصالح ساختمانی مثل: آجر، شیشه، فولاد استفاده شده است. سازه‌های یکنواخت در این دوران مشکلاتی را هم ایجاد کرد که تا به این زمان بر معماری ایران تاثیرگذار بوده است.
در این مقاله سعی شد تا معماری مدرن و اصول و جایگاه آن بررسی شود و ویژگی‌های آن مورد بحث قرار گیرد. برخی از آثار مهم این سبک مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با شکافت چگونگی ظهور معماری مدرن در ایران به اتمام رسید.
منابع:
architecture.com | fenarq.com | masterclass.com | getty.edu | rostarchitects.com | a2modern.org | archisoup.com | engelvoelkers.com | researchgate.net
