معماری اجتماعی ؛ بررسی ۶ پروژه کوچک با تاثیرات اجتماعی بزرگ

معماری، از طریق خلق فضا به روش‌های بی شماری می‌تواند بر روابط انسانی تاثیرگذار باشد. در پروژه‌هایی با مقیاس کوچک، ما با چالش‌های بزرگتری برای اثربخشی معماری مواجه هستیم. در این پروژه‌ها علاوه بر چالش حل و فصل تعامل میان فضا و فرد، با مسئله دیگری نیز روبرو می‌شویم. چالش مهم دیگر ما، چگونگی انتقال ایده‌ها برای الهام‌بخشی به مردم در مورد استفاده از حداقل فضاهاست. مداخلات کوچک در فضا، تجهیزات موقت و ساختمان‌هایی در مقیاس خرد، همگی نمونه‌هایی از پروژه‌هایی در مقیاس کوچک‌اند. بااین‌حال، موفقیت این دست پروژه‌ها ثابت می‌کند که تاثیرات اجتماعی توسط معماری، نیازی به امکانات کلان ندارد. در این نوشتار به بررسی چند پروژه در مقیاس کوچک و با تاثیرات اجتماعی بزرگ می‌پردازیم. این نمونه‌ها نشان می‌دهند که چگونه ارزش‌ها و قابلیتهای یک اثر می‌تواند پروژه‌ای را نه به علت ابعاد طرح، بلکه به دلیل میزان تاثیرگذاری معنادار اجتماعی‌اش، بزرگ جلوه دهد.

کتابخانه «اتاقک داستان»

این کتابخانه کوچک در کانادا با مساحت ۶ متر مربع در سال ۲۰۱۵ توسط آتلیه Kasteliek Buffey و با مشارکت مردم ساخته شد. در طول روز، دو دیوار محوری و متحرک این کتابخانه کوچک، مانند جلد کتاب باز می‌شود و خوشامدگوی افراد است. شب‌ها، درهای اتاقک داستان قفل شده و چراغ‌های LED توسط پانل‌های خورشیدی مخفی به صورت خودکار روشن می‌شوند. این اثر، در شب نیز مانند فانوسی در شهر می‌درخشد و چراغی برای روشنایی رویدادهای جمعی اطراف خود مهیا می‌کند.

مدرسه «۱۰۰ کلاس برای کودکان پناهنده»

جنگ داخلی سوریه باعث آوارگی و مهاجرت میلیون ها نفر شده است. بیشتر این آوارگان، کودکانی هستند که به دلیل کمبود مدرسه آموزش نمی بیند. موسسه EAHR[i]، با همکاری جامعه محلی و یک سازمان مردم نهاد برای تغییر در اردن، این مدرسه را اجرا نمود. این مدرسه در اردن با مساحت۲۸ متر‌مربع، صبح‌ها توسط کودکان استفاده می شود. بعد از ظهرها نیز  بزرگسالان از این فضا برای یادگیری مهارت های خواندن و نوشتن استفاده می کنند.

«سفارت سبز»

سفارت سبز، با مساحت ۳۰ مترمربع یک سازه معماری موقت در فضای شهری ارهوس در دانمارک است.  این مکان برای افزایش دید و دسترسی به پروژه گسترده Taste Aarhus ساخته شده است. Taste Aarhaus یک پروژه باغبانی شهری است که درجهت ایجاد فرصت‌هایی برای شهروندان، برای کاشت و باغبانی جمعی در شهر و دلپذیرتر کردن فضاهای همگانی شکل گرفته است. سفارت سبز، کارگاهی آزاد، پویا و خلاق برای شهروندان و دفتر مرکزی برای تیمTaste Aarhaus محسوب می شود.  این سازه موقت، به مدت دو سال در محل اولیه خود بوده و سپس به مکان دیگری در شهر منتقل خواهد‌شد.

«مرکز زنان روستایی ماسایی»

معماری بومی در تانزانیا به دلیل تأثیرات زندگی مدرن به سرعت در حال از بین رفتن است. سالها پیش، مردم روستای ماسایی پس چندین نسل زندگی عشایری مجبور به اسکان و زندگی کم‌تحرک شدند. معماران C-re-aidبا همکاری Femme International این ساختمان کوچک  با مساحت ۲۵ متر مربع را برای زنان روستایی ماسایی طراحی کرده‌اند. Femme International، سازمانی بشردوستانه است که کارگاه‌هایی را در مورد آموزش جنسی و بهداشت شخصی به دختران و زنان برگزار می‌کند.

این مرکز تاثیرگذار، مرجعی برای کلیه نیازهای زنان روستا به‌شمار می‌رود. ساختمان کوچک مرکز زنان، هم مکانی برای ملاقات و جلسات زنان روستا و هم جایی برای ذخیره اقلام ضروری آن‌هاست. مرکز زنان، همچنین بخشی از یک طرح جامع برای حفاظت از محیط‌زیست و استفاده از مصالح پایدار بومی است. این طرح، شامل استفاده از منابع بومی، کاشت درختان متناسب با آب‌و‌هوا و آگاهی‌بخشی درباره اهمیت این اقدامات است.

غرفه « چای، شکلات و قهوه»

این غرفه در زمینی به ابعاد ۱۰۰ مترمربع و در حیاط خلوت کتابخانه ای عمومی در اسپانیا شکل گرفته است.  تیم معماری knitknot با پروژه «غرفه ای برای چای، شکلات و قهوه» در پی خلق فضایی مانند Corral de Comedias (تئاتر روباز سنتی اسپانیا) است.

این غرفه، مکانی است برای زنده‌کردن و به اشتراک‌گذاشتن داستان‌ها و روایاتی از کتاب‌هایی که کتابخانه La Rioja  در قفسه‌های خود دارد.

کتابخانه «پناهندگان و کارگران مهاجر»

باغ-کتابخانه برای پناهندگان و کارگان مهاجر در سال ۲۰۱۰ به عنوان یک پروژه شهری اجتماعی-هنری شکل گرفت. این پروژه، حقِ داشتن كتاب را به عنوان یك حق اساسی انسانی و پناهگاهی برای گریز از مشکلات روزمره می‌داند. این کتابخانه در پارک لوینسکی و نزدیکی ایستگاه اتوبوس مرکزی در شهر تل آویو واقع شده است. پارک لوینسکی مکانی است که در پایان هفته کارگران مهاجر در آن جمع می‌شوند.

  مسئله مهم برای طراحان این پروژه این بود که کتابخانه با مردم و مهاجران ارتباط برقرار‌کند. این کتابخانه رایگان، پذیرای افرادی است که وضعیت مهاجرت غیرقانونی دارند؛ تا این افراد بدون ترس و نگرانی از درهای بسته یا سوالات نگاهبانی در ورودی کتابخانه از آن استفاده کنند.

برای مطالعه بیشتر در مورد هریک از این نمونه ها می توانید به لینک درج شده درتوضیحات هر پروژه مراجعه کنید. البته پروژه های مورد بررسی در این نوشتار تنها چند نمونه از تاثیرات بزرگ معماری اجتماعی در مقیاس کوچک بود. اگر نمونه های جالب دیگری در این زمینه می شناسید با ما در میان بگذارید.

مطالب پیشنهادی:

فضا های موقتی؛ در ستایشِ فضای شهری گذرا

مکان آفرینی؛ ۱۱ قانونِ مهم برای آفرینش فضاهای همگانی سرزنده

طراحی شهری مشارکتی؛ طراحی با مردم و برای مردم

منبع: archdaily.com |  [i] Emergengy Architecture and Human Rights

ثمینه علیزاده اشرفی