پلان معماری چیست؟ راهنمای جامع ۲۰۲۳ برای معماران
پلان معماری، نمایش گرافیکی و فنی از یک خانه یا ساختمان است که درک شکلِ بنا را قبل، حین و بعد از ساختوساز، ممکن می‌کند. بنابراین، پلان معماری برای کلیه‌ی درخواست‌های مجوز ساخت، نقشه‌های استانداردِ معماری و ارزیابی صدور پروانه‌ی ساخت، ضروری است. از طرح دست‌آزاد تا پلان‌های معماری فنی و دقیق توسط کامپیوتر، معمار از طریق اجرای مجموعه‌ای از نقشهها، نیازها و خواسته‌های کارفرما را میتواند تحت تاثیر قرار دهد. معماران به لطف تخصص فنی و حساسیت زیبایی‌شناختی، این خواسته‌‌ها را به طرح‌های دقیق‌تر تبدیل می‌کنند تا بهترین نتیجه حاصل شود. اتودها و طرح‌های گرافیکی متعددی در طول اجرای نقشه‌های یک خانه یا ساختمان به‌کار گرفته می‌شود تا جنبه‌های مختلف هندسی، فنی، زیبایی توسط کاربران مختلف به‌راحتی درک گردد.
در مقاله‌ی پیشِ رو، ابتدا می‌خواهیم ببینیم ترسیمات معماری از کدام دوره‌ی تاریخی نشات می‌گیرند، سپس انواع پلان‌های معماری مورد بحث و بررسی قرار گرفته می‌شود. در نهایت با مراحل و نحوه‌ی ترسیم پلان ها آشنا می‌شویم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
تاریخچه ترسیم پلان معماری
برخی از اولین نمونه‌های نقشه‌های معماری به ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. بزرگداشت گودآ، فرمانروای منطقه‌ای در بین‌النهرین، با مجسمه‌ای جشن گرفته شد که نقشه‌ی معبد وی در دامانش حک شده بود. بجز این مورد و چند مورد مدفون دیگر حفظ نقشه‌های ابنیه تا دوران رنسانس به ندرت انجام می‌شد. معماران قبل از این زمان به عنوان سازندگان چیره‌دستی به حساب می‌آمدند که با استفاده از فرآیندهای ساخت و نیروی کاری سازه‌های چشمگیر و بی‌نظیر را خلق می‌کردند و می‌توان گفت به‌عنوان هنرمندان طراح شناخته نمی‌شدند. در اصل، به دلیل فقدان اسناد و مدارک طرح‌ها، مفهوم مقیاس تا قرون وسطی در نقاشی‌های آن دوره به هیچ عنوان ترجمه نشده‌است.
ترویج طراحی و ترسیم نقشه در قرن سیزدهم با دقیق‌تر شدن طراحی‌های مفهومی فراگیر شد. هانکورت (Villard de Honnecourt)، استادِ ساز در این دوران که کتاب‌های دقیق طراحی را گردآوری می‌کرد، به عنوان یکی از اولین و کامل‌ترین گردآورندگان کتاب‌های نقاشی قرون وسطایی شناخته می‌شود. معماری در آن زمان فقط به عنوان حرفه و شغل شناخته می‌شد و فاقد ابزارهای طراحی پیچیده و لوازم دقیق ترسیم بود. طرح‌ها به‌عنوان نقشه‌های تک رنگ و طرح‌های اولیه ترسیم می‌شدند که صرفا اطلاعات ساخت را به کارگران منتقل می‌کردند، بدون اینکه طرح نهایی را به طور حرفه‌ای نشان دهند.
امروزه پلان‌های معماری به‌عنوان ترسیمات خاصی شناخته میشوند که معماران برای نشان‌دادن یک ساختمان یا بخشی از یک آن استفاده می‌کنند. پلان به زبان ساده تصویری است از یک صفحه‌ی افقی، به شکلی که از بالا به پایین نگاه می‌کنیم. به عبارت دیگر یک فضا را به صورت افقی بریده و بالاتر ایستاده و به آن نگاه می‌کنید. پلان معماری یک نقشه معمول طراحی و قرارداد فنی معماری یا مهندسی برای نمایش گرافیکی می‌باشد. پلان‌های یک پروژه الفبای شروع آن هستند و بصورت قائم و بدون هیچ پرسپکتیوی ترسیم میشوند.
انواع پلان های معماری
انواع مختلفی از پلان های معماری وجود دارد:
- پلان کف طبقات
- سایت‌پلان
- پلان سقف منعکس شده
- پلان جزئیات
- نقشه‌های نمای خارجی
- نقشه‌های داخلی
- پلان منظر
که در ادامه به ترتیب به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
۱- پلان کف طبقات
پلان کف برای هر پروژه طراحی داخلی یا حتی طراحی‌های نمای خارجی ضروری است. با پلان طبقه، می‌توانید همه چیز را در فضای مورد نظر مشاهده کنید، خود را همچون موجودی بزرگ در نظر بگیرید که میتواند از دید پرنده به نقشه نگاه کند. گویی که سقف را برداشته‌اید و به پایین نگاه می‌کنید.
انواع مختلفی از پلان طبقات وجود دارد که هر کدام هدف خاصی را دنبال می‌کنند. یکی از انواع پلان کف، نسخه‌ی دوبعدی آن است که معمولاً شامل اندازه‌گیری فضا، مانند طول دیوارها و محل قرارگیری درها و … می‌باشد. این پلان‌ها به‌شرط آن‌که دقیق ترسیم شوند، می‌توانند مبنایی برای نقشه‌ی اصلی ساختمان باشند.
همچنین نسخه‌های دوبعدی از این نوع پلان وجود دارند که بعنوان پلانِ مبلمان شناخته میشوند که مبلمان در آنها ترسیم شده است. در این پلان، تمرکز کمتری بر اندازه‌گذاری‌ها است و در عوض، توجه بیشتری روی نحوه قرارگرفتن اشیا (مانند صندلی‌ها و میزها) در فضا می‌شود. تصویر زیر یک مدل سه‌بعدی از پلانِ مبلمان یک پروژه است. شما می‌توانید مشاهده کنید که کل آپارتمان با مبلمان موجود در آن از بالا چگونه به نظر می‌رسد و علاوه بر نمایشِ نحوه‌ی قرارگرفتن لوازم در فضاهای مختلف، چگونگی آرایش قطعات مبلمان در کنار هم نیز به نمایش گذاشته شده است.
۲- سایت پلان
سایت‌پلان‌ها شبیه به پلان‌های طبقات هستند، با این تفاوت که می‌توانید کل ساختمان را با یک نقشه در سایت ببینید. نقشه‌های سایت میتواند شامل هر بنایی از خانه‌ای ساده تا یک مجتمع آپارتمانی مجلل شود.
بسته به فضای کاری خود، می‌توانید طبقات یک ساختمان را با جزئیات در سایت‌پلان داشته باشید. اگر می‌خواهید نشان دهید که چگونه ساختمان‌های مجاور با یکدیگر ارتباط دارند، می‌توانید یک سایت‌پلان جداگانه برای نمایش آن ایجاد کنید.
سایت‌پلانی که در اینجا مشاهده می‌کنید یک سایت‌پلان دوبعدی است. این طرح بر روی اندازه‌های فضا تمرکز دارد. مثل پلان طبقات، شما می‌توانید سایت‌پلان را بصورت سه‌بعدی هم ترسیم کنید. افزودن جزئیات در نقشه و طراحی سه‌بعدی آن به جای فهرست کردن اندازه‌گیری‌ها، جزئیات بیشتری در مورد فضا به شما می‌دهد.
۳- پلان سقف منعکس‌شده
پلان‌های سقف منعکس‌شده را می‌توان برعکس نقشه‌های کف طبقات به‌حساب آورد. به زبانی ساده، این پلان اطلاعاتی شامل اینکه که اگر سقف را بردارید و از بالا به پایین نگاه کنید، چه شکلی به نظر می‌رسد را به شما ارائه می‌دهد. وقتی به یک پلان سقف انعکاسی نگاه می‌کنید، تصور کنید که کف فضا را پایین آورده و بعد کل فضا را برعکس کرده‌اید.
نقشه‌های سقفِ منعکس‌شده می‌توانند به همان اندازه که شما می‌خواهید دقیق و جامع باشند. برخی از پلان‌ها شامل توضیحاتی در مورد سایر جزئیات معماری مانند سقف‌های طاق‌دار نیز هستند. اطلاعاتی همچون محل دقیق چراغ‌ها و منابع نوری در این نقشه مشخص میشوند. در پلان بالا، می‌توانیم شکل سقف و محل قرارگیری وسایل روشنایی را ببینیم، اما محل سیم‌کشی یا کلید در نقشه‌ی دیگری ترسیم میشوند.
۴- پلان جزئیات
نقشه‌های جزئیات و دیتایل‌های موجود، کوچکترین جزئیات در طراحی را به شما نشان می‌دهند. این نقشهها عموماً برای قطعات مبلمان، قالب‌های طاق‌ها، قرنیزها و یا کابینت‌ها تهیه میشوند.
وقتی به نقشه‌های جزئیات به عنوان پلان معماری نگاه می‌کنید، باید به دنبال ریزه‌کاری‌ها باشید. این جزئیات، اندازه‌گیری‌های دقیقی روی نقشه دارند و از کوچکترین قطعاتی که در ساخت یک مبلمان و وسیله دخیل هستند، تا آخرین پیچ‌ها را به شما نشان می‌دهد.
نقشه جزئیات در تصویر پایین بخشی از یک میز پذیرش را به شما نشان می‌دهد. وقتی به این طراحی نگاه می‌کنید، می‌بینید که اگر آن شی را از وسط نصف کنید و از داخل به آن نگاه کنید، چه طرحی پیدا می‌کند و دارای چه ریزه‌کاری‌هایی است.
برای مثال میز پذیرشی که می‌بینید، می‌توانید قطعات تشکیل‌دهنده‌ی آن را در نقشه ملاحظه نمایید. نقشه‌های جزئیات می‌توانند به‌عنوان مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها برای هر کسی که در حال ساخت میز مورد استفاده قرار بگیرد و اطلاعات ضمنی جهت تولید دقیق آن را به شخص بدهد. در واقع این نقشهها می‌توانند به سازنده اطلاعات دقیق ساخت را می‌دهند.
۵- نقشه های نمای خارجی
در واقع این نقشهها، نمای بیرونی ساختمان را به شما نشان می‌دهند. هنگام ساخت، بهتر است تصویری از بنا پس از اتمام ساخت داشته باشید تا بدانید به چه شکل خواهد بود و همین، اهمیت این نقشهها را چند برابر می‌کند.
نقشه‌های نمای بیرون، همانند سایر نقشهها، می‌توانند دوبعدی یا سه‌بعدی باشند و به همان اندازه که دوست دارید با جزئیات بیشتر و یا کمتر ترسیم شوند. نقشه‌های دوبعدی معمولاً دارای اندازه‌گذاری هستند تا نشان دهند رابطه بین عناصر بیرونی مانند درها و چراغ‌ها چگونه باید باشد. این نقشهها همچنین می‌توانند به نوع متریال مورد استفاده همچون انواع مختلف آجر، سنگ و رنگ اشاره کنند، بنابراین شما دقیقاً می‌دانید که هر متریال در کدام قسمت باید مورد استفاده قرار گیرد.
رندرهای نمای بیرونی مشابه نمونه‌های دوبعدی خود هستند، با این تفاوت که کاملاً بر روی تصویر تمرکز دارند. اغلب اوقات، رندر یک طرح مفهومی است که باید به کسانی که در ساخت پروژه شما دخیل هستند ارائه دهید تا به آنها ایدهی آنچه که برای نمای بیرونی را در نظر دارید، نمایش بدهید. با استفاده از این رندرها و تصاویر، آنها نمای خارجی دقیقی را که باید ایجاد شود را می‌سازند.
۶- نقشه های داخلی
هدف از ارائه‌ی نقشه‌های داخلی شبیه به رندرهای خارجی است. با رندرهای داخلی، می‌توانید جزئیات قرنیز، پنجره‌ها و قالب‌گیری تاج یا طراحی اتاق با تمام مبلمان آن را به نمایش بگذارید. این نقشهها در حین دقت، فضاهایی مانند آشپزخانه یا حمام که نیاز به تجسم عناصر داخلی دارند، بسیار مفید هستند.
برخی از پلان‌های فضای داخلی به صورت دوبعدی ترسیم میشوند که بیشتر برای نشان‌دادن اندازه‌ها بکارمی‌روند، این نقشهها می‌توانند نشان دهند که اتاق با کمد چگونه به نظر می‌رسد، یا اینکه فضای تمام مبله چگونه است. نمایش مبلمان در پلان‌های داخلی دوبعدی خیلی رایج نیست، اما در برخی شرایط میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
رندرهای سه‌بعدیِ داخلی که مبلمان را در فضای شما نشان می‌دهند، بسیار رایج هستند. این رندرها به طور کلی طرح‌های مفهومی طراحان برای نشان دادن چگونگی شکل فضا با تمام مبلمان و تزئینات آن هستند. در بیشتر مواقع کارفرمایان بعد از مشاهده‌ی رندرها، به دنبال طراحان داخلی می‌گردند که بتوانند از این تصاویر الهام بگیرند و آنها را به واقعیت تبدیل کنند. طراحان کسانی هستند که نسخه‌های واقعی محصولات رندر شده را پیدا می‌کنند تا به فضای روح ببخشند و آن را به واقعیت تبدیل کنند. طراحان بعد از شروع ساخت مواردی که میخواهند به فضای شما اضافه گردد را با رندری جدید و به‌روز شده به شما ارائه می‌دهند.
۷- پلان منظر
طراحی نمای بیرونی و داخلی یک فضا تنها شروعی برای ایجاد یک خانه یا هر نوع فضای دیگری است. اما باید بدانید بدون محوطه‌سازی مناسب، فضای شما ناقص به نظر می‌رسد.
طراحان زیادی هستند که سال‌ها آموزش می‌بینند تا به‌صورت تخصصی مناظر زیبا خلق کنند. اگر به دنبال یک باغ کوچک در حیاط خلوت خود هستید، یک طراح منظر همان کسی است که میتواند به شما کمک کند. و یا اگر می‌خواهید شاخ و برگ و مسیرهای پیاده‌روی سبز به مجتمع آپارتمانی خود بیافزایید، طراح منظر میتواند آن را به‌نحوی مناسب طراحی کند.
در پلان‌های منظر، همه‌ی المان‌ها از گل گرفته تا پیاده‌رو و تزئینات چمن تا فواره را خواهید دید. طراح منظر میتواند با طراحی استخر یا جکوزی در حیاط، واحدی کاملی برایتان خلق کند. هنگامی که یک طراح منظر را برای طراحی یک منطقه‌ی ساختمانی استخدام می‌کنید، به بهترین‌وجه میتواند ترافیک پیاده‌روی را افزایش دهد و در عین حال آن را تا حد امکان زیبا کند.
طرح چشم انداز بالا نشان می‌دهد که طراحی منظر یک محله چگونه خواهد بود. این طراح منظر، فضای اطراف خانه‌ها را زنده و خانه‌ها را به همان اندازه که از داخل زیبا هستند، با طراحی محوطه‌ی بیرونی زیبا، چشم‌نوازتر کرده است.
مقیاس، عضو جدایی ناپذیر پلان
در نقشه‌کشی، معماری و مهندسی اصطلاح “مقیاس” دو معنا دارد: مقیاس، به عنوان یک مفهوم، و مقیاس بعنوان سیستم استانداردی برای اندازه‌گیری یا درجه‌بندی ابعاد. اینکه چگونه این مفهوم به طراحی منتقل میشوند؟ باید بگوییم این ابعاد توسط قرارداد از پیش تعیین شده، برای نمایش دقیق ساختار در یک پلان استفاده می‌شود.
«مقیاس‌سازی» به سادگی به این معنی است که هر عنصر در یک طراحی یا مدل به همان نسبت واقعی اما به نسبت درصد معینی کوچک‌تر یا بزرگ‌تر ترسیم می‌شود.
در سطح پایه، هدف اصلی مقیاس‌بندی این است که اطمینان حاصل کنیم که می‌توانیم واقعیت را روی یک تکه کاغذ طراحی کنیم. اساساً، ترسیم بر اساس مقیاس به دلیل قرارگیری در صفحات کاغذ و سایر وسیله‌های نمایش، مطرح است. به عبارت دیگر، دلیل اینکه ما اغلب ۱:۱ ترسیم نمی‌کنیم، به این دلیل است که نقشه‌ی واقعی اغلب بسیار بزرگ است!
البته راه هایی برای دور زدن این موضوع وجود دارد. به عنوان مثال، اگر ساختمانی بسیار عریض دارید که تمام آن در یک صفحه قرار نمی‌گیرد، می‌توانید از خطوط شکست برای “برش” و حذف بخش‌های مرکزی یا تکراری ساختمان استفاده کنید. اگر از این تکنیک استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که هیچ فضای حیاتی و یا تغییرات در سطوح و ارتفاع یا چگونگی ارتباط مصالح مختلف با هم، حذف نشده‌اند.
مراحل ترسیم پلان معماری
فرقی نمی‌کند که بخواهید یک آسمان خراش طراحی کنید یا یک خانه‌ی مسکونی، باید فرآیند اولیه‌ی طراحی را یاد بگیرید. در ادامه مراحل استانداردهای نقشه کشیِ معماری، آورده شده است.
۱- سایت پلان
اولین قدم شروع طراحی با سایت است. یک سایت‌پلان دقیق با اطلاعاتی مثل مرزهای ملک، توپوگرافی و ویژگی‌های موجود به شما کمک می‌کند اندازه و شکل ساختمانی را که می‌توانید در آن ملک قرار دهید، تعیین کنید.
۲- پلان طبقات
مرحله چیدمان پلان یکی از مهم‌ترین مراحل است. سایر موارد مانند روشنایی، لوله کشی، تهویه‌ی مطبوع و غیره عمدتاً بر اساس پلان شکل می‌گیرد.
هم‌زمان که پلان طبقه را ایجاد و ابعاد کلی ساختمان را نهایی می‌کنید، باید ترکیبی از نقشه‌های دوبعدی و سه‌بعدی را طراحی کنید.
۳- نقشه های دو بعدی
پلان‌های دوبعدی سنگ‌بنای نقشه‌های معماری هستند. ایجاد نقشه‌های دوبعدی با نشانه‌های اندازه‌گذاری، نمادهای درها و پنجره‌ها و حتی نمادهای مبلمان بسیار مهم است.
۴- نقشه های سه بعدی
نقشه‌های سه‌بعدی معماری، پروژه‌های پیشنهادی شما را متمایز و برجسته می‌کند. به‌علاوه، آنها یکی از بهترین راه‌ها برای انتقال ایدهی خود به مشتریان به‌حساب می‌آیند.
هنگامی که مشتریان پروژه‌ی نهایی را تایید کردند، می‌توانید سراغ نقشه‌های دقیق ساختوساز که به اصطلاح نقشه‌های فاز دو هستند، بروید.
۵- برش یا سکشن ها
اکنون زمان ایجاد چند نقشه‌ی برش از فضا است. برای پروژه‌های مسکونی به‌دلیل استفاده از روش‌های استاندارد ساختمانی، احتمالاً به نقشه‌های برش زیادی نیاز نخواهید داشت، چون سازندگان از چگونگی اجرای بخش‌های مختلف مطلع هستند.
۶- نقشه‌ی نما
مرحله آخر ایجاد پلان‌های خارجی ساختمان است. این نقشهها جزئیات مهمی را در مورد نمای ساختمان مثل متریال‌ها، شکل نهایی پنجره‌ها و درها، اندازه‌گذاری‌ها و … را نشان می‌دهند.
اما روش‌های مختلف برای ترسیم این نقش‌‌ها چیستند؟ در ادامه سه روش رایج را برایتان توضیح می‌دهیم.
روش های ترسیم پلان معماری
۱- اسکیس دستی
اگرچه امروزه رایانه‌ها بسیاری از طراحی‌های سنگین را انجام می‌دهند، اما معماران هنوز به طرح‌هایی که با دست کشیده میشوند تکیه می‌کنند.
طرح‌های دستی (حتی اگر توسط دست روی یک برنامه کامپیوتری کشیده شده باشند) می‌توانند در مراحل اولیه‌ی برنامه‌ریزی پروژه مفید باشند. یک راه آسان و سریع برای ارائه‌ی ایده‌های اولیه‌تان برای مشتری همین طراحی‌های دست‌آزاد است.
با این حال، با استفاده از برنامه‌های طراحی با کاربری آسان، طراحی‌های دستی رواج کمتری دارند.
۲- نقشه های کامپیوتری
نقشه‌های کامپیوتری، پلان‌ها و رندرهای سه‌بعدی هستند که با کمک نرم‌افزارهای تخصصی ایجاد میشوند. به جای ترسیم تک تکِ نماها – از جمله متریال‌ها، سایه‌ها و نورها با دست، پارامترهای طراحی را وارد می‌کنید و رایانه مابقی محاسبات را انجام می‌دهد.
این فرآیند تصاویر فوتورئالیستی ایجاد می‌کند که پیش نمایشی از پروژه‌ی تمام‌شده را به مشتریان ارائه می‌دهد. و یکی از موثرترین روش‌ها برای تحت تاثیر قراردادن افراد همین تصاویر است.
۳- طراحی به کمک اتوکد (CAD)
نقشه‌های کد بیشتر برای سازه‌های بزرگ و پیچیده با ویژگی‌های خاص استفاده می‌شود. نقشه‌های دوبعدی و سه‌بعدی در اتوکد برای نشان‌دادن مقاطع و جزئیات پیچیده بیشتر عناصر طراحی عالی هستند. نکته منفی این است که برنامه‌های کد نیاز به آموزش دارند و ترسیم‌ها – درحالی‌که در جزئیات بی‌نظیر هستند – می‌توانند زمان زیادی بگیرند.
در این مقاله پلان‌های معماری و انواع آن توضیح داده شد و مراحل ترسیم یک پلان معماری بررسی گردید. در نهایت انواع روش‌های ترسیم پلان‌ها به همراه مزایا و معایب آن مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
مقاله پیشنهادی:
منابع:
mysiteplan.com | cadcrowd.com | portico.space
