طعم آرهوس؛ از باغبانی شهری تا گلخانه‌ای به وسعت یک شهر

رشد سریع شهرهای مدرن، فرصت محدودی برای درنگ و لذت بردن از چیزهای کوچک باقی می‌گذارد. از سوی دیگر، ثروت و سرمایه رو‌به‌رشد شهرنشینان، نیاز به تقسیم و اشتراک فضا و منابع را برطرف می‌کند. این مسئله، حتی بر نحوه تعامل افراد و همسایگانشان در شهر نیز تاثیر می‌گذارد. برنامه «طعم آرهوس[۱]» در دانمارک، از باغبانی شهری به عنوان ابزاری برای گردهم‌آوردن مردم و فعال‌کردن فضاهای راکد و کم‌کاربرد شهر استفاده می‌کند. همچنین در این پروژه، مردم درگیر فرآیند رویاندن، پرورش و تهیه غذای خود می‌شوند. در واقع طعم آرهوس ‌می‌خواهد یادآور طعم شیرین همراهی مردم باشد؛ همراهی برای چیدن بذرهایی که با هم رویاند‌ه‌اند. در نهایت، این نوشتار به این سوال پاسخ می‌دهد: «شهرها چگونه ‌می‌توانند با تکیه بر باغبانی شهری، مکان‌های اجتماع‌ پذیرتری خلق کنند؟»

باغبانی شهری

باغبانی شهری صرفا برنامه ای برای پرورش غذا و گیاه در شهر نیست، بلکه فرصتی برای رشد تعاملات اجتماعی است. طعم آرهوس در سال ۲۰۱۵ توسط شهرداری این شهر و با حمایت مالی بانک Nordea به اجرا درآمد. در این برنامه، تیم کوچکی شامل یک مدیر‌پروژه، یک باغبان، یک آشپز و یک متخصص ارتباطات به‌کار گرفته شده‌است. با اجرای برنامه «طعم آرهوس» این شهر به عنوان موفق ترین منطقه کشاورزی شهری در منطقه اسکاندیناوی شناخته شد. همچنین این برنامه، عامل اصلی اجرای بیش از ۳۰۰ طرح کشاورزی شهری از پایین به بالا[۲] بوده است. علاوه بر این، طعم آرهوس یکی از پنج پروژه شهری برتر SiEUGreen [۳]مورد بررسی در منطقه اسکاندیناوی و چین بوده است. این برنامه، باعث افزایش آگاهی مردم در مورد طبیعت و تمام خوراکی‌هایی است که در طبیعت پیرامونشان قابل‌پرورش هستند.

انواع باغ‌های شهری

باغ‌های موسسات

 در برنامه طعم آرهوس، دو نوع باغ و پروژه باغبانی وجود دارد. اولین نوع، اقداماتی است که در موسساتی مانند خانه‎های سالمندان و مهدکودک‌ها صورت می‌گیرد. این باغ‌ها معمولا برای عموم مردم آزاد نیستند و برای اجرا به یک کارمند عضو موسسه به عنوان مسئول باغ نیاز دارند. هدف اصلی این پروژه‌ها حمایت از فرصت‌های اجتماعی و توسعه مهارت شرکت‌کنندگان است. در بسیاری از موارد، این باغ‌ها به ایجاد محله‌های زیست‌پذیرتر و اجتماعی‌تر نیز کمک ‌می‌کنند.

باغ‌های محله‌های شهری

 نوع دوم باغ‌ها مبتنی بر جامعه هستند. این باغ‌ها توسط اعضای انجمنهای محلی با دریافت حمایت مالی اندکی از بودجه «طعم آرهوس» شکل می‌گیرند. برای شرکت در برنامه طعم آرهوس، باغ‌ها باید به طور مردمی سازمان یافته باشند. بنابراین به عنوان شرط اول، باغ‌های محله باید شامل یک رئیس، خزانه‌دار و سه مقام دیگر باشند. این افراد با حمایت از گروه در مورد نحوه عملکرد باغ به توافق ‌می‌رسند. شرط دوم این است که هر باغ سالانه دستکم دو رویداد عمومی ترتیب دهد. البته این شرط سخت و دردسرسازی به نظر نمی‌رسد. رویدادهای هر باغ می‌تواند به سادگیِ «بیا و برای چیدن میوه‌ها در هوای آفتابی با ما همراه شو!» باشند.

شرط نهایی مشارکت در این پروژه این است که باید مقداری از مواد غذایی تولید‌شده در این باغ‌ها دردسترس عموم قرار‌گیرند. این شرط را می‌توان به عنوان راهی برای بازگرداندن هزینة زمین باغ‌ها دانست؛ چرا که بیشتر پروژه‌های باغبانی شهری در زمین‌های عمومی شهر شکلمی‌گیرند. از سوی دیگر، این نوع باغبانی، روشی عالی برای اطمینان از رویکردی آزاد است که امکان مشارکت اجتماعی را به حداکثر می‌رساند.

روند مشارکت در پروژه طعم آرهوس

اعضای انجمن‌های محله‌ها ‌می‌توانند با مراجعه به سفارت سبز (دفتر مرکزی طراحی شده با ابتکار پروژه) به اطلاعات لازم دسترسی پیدا کرده و با  اعضای تیم دیدار کنند. تا کنون بیش از ۳۰۰ باغ فعال در پروژه طعم آرهوس مشارکت داشته‌اند. ایجاد این میزان مشارکت توسط برنامة تیمی کوچک، نشان‌دهندة اعتباری است که ارزش‌های مورد حمایت این برنامه دارد. پشتیبانی ارائه شده توسط تیم طعم آرهوس عمدتاً ماهیتی مشاوره‌ای دارد. کار سخت واقعی، به عهدة هر گروه باغبانی در محله است که برای اداره باغ باید با هم همراه و هماهنگ باشند.

هزینه‌های باغبانی در شهر

در زمینه پشتیبانی مالی، هر گروه باغبانی، باید بودجه‌ای را بر اساس آنچه که امیدوارند بدست آورند درنظربگیرد. یادآوری این نکته نیز مهم است که پشتیبانی در مرحله اولیه آغاز ‌می‌شود. بنابراین به غیر از زمین مشارکتی باغ، پروژه‌های باغ تا حد زیادی خودکفا می‌گردند.این روش، تا حد زیادی مالکیت را تسهیل ‌می‌کند و منجر به ایجاد طیف پویایی از پروژه‌ها در سراسر شهر ‌می‌شود.

نتایج باغبانی شهری

پرورش مواد غذایی در سطح شهر، فرصتی عالی برای ارتباط مردم با فرآیند تولید مواد غذایی است. همچنین فواصل دسترسی به فرآورده‌های کشاورزی و باغبانی را  در شهر کاهش ‌می‌دهد. از سوی دیگر، باغبانی شهری، امکان استفاده از فاضلابهای بازیافتی و زباله‌های آلی در شهر را فراهم می‌کند. طعم ارهوس نشان ‌می‌دهد یک شهرداری چگونه با منابع کم، ‌می‌تواند از اشتیاق موجود جامعه برای ایجاد فضاهای جدید پویا برای تعامل در سطح شهر استفاده کند. در زمینه ایجاد تغییر هم، این کار مبنای مهمی برای تفکر در مورد چگونگی خودکفایی شهرها در آینده تشکیل ‌می‌دهد.

آینده باغ‌هایی با طعم آرهوس

 برنامه طعم آرهوس، پیشرفت‌های بزرگی در زمینه استفاده از فن‌آوری‌های نوین و ایجاد مشارکت در جامعه داشته است. فن آوری‌های جدید در این برنامه شامل طراحی و گسترش انواع گلخانه‌های تونلی در شهر و به‌کار‌گیری روش‌های نوین آبیاری می‌باشد. همچنین، محصولات کاشته‌شده در گلخانه‌های تونلی، ۲۰ درصد سریع‌تر از گلخانه‌های دیگر رشد ‌می‌کنند. بنابراین، توسعة این گلخانه‌ها پیشرفت بزرگی در زمینه کشاورزی و باغبانی شهری به شمار ‌می‌آید.در ماه‌های اخیر همه‌گیری کرونا محدودیت‌هایی را برای فعالیت درگلخانه‌های تونلی ایجاد کرده است. با این حال، این پروژه در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری کارگاهی در مورد روش‌های ساخت گلخانه‌های تونلی مطابق با محدودیت‌های ناشی از کرونا ‌می‌باشد.

در نهایت، آنچه طعم آرهوس را به یادماندنی و ارزشمند ‌می‌کند، طعم شیرین همراهی است. همراهی برای چیدن توت، در یک روز آفتابی؛ توت‌هایی که همه با هم کاشته‌اند.

برای مطالعه بیشتر در زمینه پروژه‌های باغبانی شهری در شهر آرهوس می توانید این کتابچه را نیز ببینید.

مطالب مرتبط با این نوشتار:

طراحی شهری مشارکتی؛ طراحی با مردم و برای مردم

منابع:

https://inhabitat.com

http://smagpaaaarhus.dk

https://www.sieugreen.eu/

https://nordregio.org

 پی‌نوشت:

[۱] Smag pa Aarhus

[۲] Bottom-up

[۳] شهرهای سبز و هوشمند  نوآور در چین و اروپا

ثمینه علیزاده اشرفی